Νομικό Πλαίσιο για Whistleblowing: Η στιγμή της συμμόρφωσης των εταιρειών  

Η ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 2019/1937, γνωστή και ως whistleblowing directive, αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιβολής της ενωσιακής νομοθεσίας με τη θέσπιση ενός ελάχιστου κοινού επιπέδου προστασίας για «τα πρόσωπα που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης» . Η Οδηγία ενσωματώθηκε σχεδόν αυτούσια στην ελληνική έννομη τάξη με τον νόμο 4990/2022 (στις 11.11.2022), ο οποίος προβλέπει -μεταξύ άλλων- την καθιέρωση συγκεκριμένων διαδικασιών για την εσωτερική αναφορά σε νομικές οντότητες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

Έφτασε η στιγμή να δράσουν οι επιχειρήσεις;

Το νομικό πλαίσιο προβλέπει ότι ένα πρόσωπο (whistleblower) οποιασδήποτε ιδιότητας και οποιουδήποτε επιπέδου (ενδεικτικά: εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης, αυτοαπασχολούμενος, εκπαιδευόμενος, εθελοντής, εργολάβος, προμηθευτής κ.λπ.), μπορεί να καταγγείλει, εγγράφως ή/και προφορικά, μια παραβίαση του δικαίου της ΕΕ. Η παραβίαση μπορεί να αφορά ενδεικτικά: δημόσιες συμβάσεις, διαφθορά, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ασφάλεια προϊόντων, ασφάλεια των μεταφορών, προστασία του περιβάλλοντος, δημόσια υγεία, την προστασία των καταναλωτών και την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων.

Για τον σκοπό αυτό, οι οργανισμοί ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο της Οδηγίας και του νόμου, θα πρέπει να καθιερώσουν τις απαραίτητες εσωτερικές πολιτικές και διαδικασίες για την αποτελεσματική διερεύνηση των αναφερόμενων παραβάσεων. Παράλληλα θα πρέπει να ορίσουν έναν υπεύθυνο παραλαβής και παρακολούθησης αναφορών (ΥΠΠΑ), ο οποίος μπορεί να είναι και εξωτερικός συνεργάτης, με βασικό καθήκον την παραλαβή και παρακολούθηση των αναφορών, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διαφάνεια και την εμπιστευτικότητα. Στην πράξη, μία λύση σε μορφή ολοκληρωμένης πλατφόρμας υποβολής αναφορών, θα ικανοποιούσε τις νομικές απαιτήσεις, ενώ ταυτόχρονα απλοποιεί τη διαδικασία κάνοντάς την φιλική προς το χρήστη.

Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό της Οδηγίας, οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με 250 ή περισσότερους εργαζόμενους θα πρέπει να έχουν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις δημιουργίας εσωτερικού διαύλου αναφοράς έως τις 17 Δεκεμβρίου 2021, ενώ εκείνες με 50 έως 249 υπαλλήλους θα πρέπει να συμμορφωθούν έως τις 17 Δεκεμβρίου 2023. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο ελληνικός νόμος καθυστέρησε να δημοσιευθεί, προβλέπεται ότι οι οντότητες με 250 ή περισσότερους εργαζόμενους θα πρέπει να δημιουργήσουν τις σχετικές διαδικασίες εντός έξι μηνών από τη δημοσίευση του νόμου (δηλαδή μέχρι τις 11/05/2023), ενώ για τους υπόλοιπες (50-249 εργαζόμενους) παραμένει η αρχική προθεσμία (17/12/2023). Σε κάθε περίπτωση, όλα τα νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα οφείλουν επιπλέον να ενημερώνουν εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωσή τους την Επιθεώρηση Εργασίας αντίστοιχα.

Αξίζει να σημειωθεί οτι ο νέος νόμος προβλέπει δυνητικές ποινικές κυρώσεις και χρηματικά πρόστιμα κατά φυσικών ή νομικών προσώπων που: παρεμποδίζουν ή επιχειρούν να παρεμποδίσουν την αναφορά, ασκούν αντίποινα σε πρόσωπα που προστατεύονται από το νόμο, παραβιάζουν την υποχρέωση τήρησης του απορρήτου της ταυτότητας των προσώπων που αναφέρονται, αλλά και σε πρόσωπα που προβαίνουν σε εν γνώσει τους σε ψευδείς αναφορές ή δημόσιες αποκαλύψεις, καταχρώντας έτσι τις διατάξεις της νομοθεσίας (άρθρο 23 Ν. 4990/2022).

Απαντώντας στο αρχικό ερώτημα, ναι οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα καλούνται να δράσουν άμεσα για την εμπρόθεσμη συμμόρφωσή τους ανάλογα με το μέγεθός τους. Σε αυτή τη διαδικασία όμως, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι το νομικό πλαίσιο για την προστασία προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις, ήρθε για να μείνει, αποτελώντας ουσιαστικά έναν επιπλέον σύμμαχο των εταιρειών για τον έλεγχο των δραστηριοτήτων τους με μία λογική από τα κάτω προς τα πάνω (bottom up) και όχι μια παρεμβατική διαδικασία στην καθημερινή λειτουργία τους.

Πηγή άρθρου: Στέφανος Βιτωράτος

<BACK

ΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ & ΤΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΣ