«Αν θέλεις να σ’ ακούσουν, κάνε τα λόγια σου πράξη»

Προσφώνηση

Ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε…

Είμαι ευτυχής που βρίσκομαι πάλι σε εκδήλωση της ΕΕΔΕ. Όπως είπα πρόπερσι στην έδρα της, βασικός ιδρυτής της υπήρξε ο Χριστόφορος Στράτος που τόσες υπηρεσίες προσέφερε στην Ελλάδα. Και ίσως-ίσως η ίδρυση της ΕΕΔΕ να αποδείχθηκε η πιο πολύτιμη και μακροβιότερη από όλες.

Αν αναλογισθείτε, αντικειμενικά και αμερόληπτα, το έργο που έχει επιτελέσει η ΕΕΔΕ στον τελευταίο μισό αιώνα, ασφαλώς θα εκπλαγείτε: Μέχρι σήμερα τα εκπαιδευτικά της προγράμματα πλησιάζουν τις 15.000, τα στελέχη που έχουν εκπαιδευθεί το μισό εκατομμύριο και οι ώρες εκπαίδευσης το ένα εκατομμύριο!

Μη λησμονούμε και την ίδρυση του ALBA, που γεννήθηκε επίσης ως ιδέα στην ΕΕΔΕ, στην οποία χρωστούμε ευγνωμοσύνη και γι’ αυτό. Και όλα αυτά ως ανιδιοτελής προσφορά και με αφετηρία την ιδιωτική πρωτοβουλία.

Αυτά, βέβαια, είναι σωστά, χρήσιμα και αναγκαία, αλλά ανεπαρκή εάν κρίνουμε από τη σημερινή κατάντια της πατρίδας μας. Προφανώς ήσαν πολύ λίγοι όσοι λειτούργησαν σαν τον Χριστόφορο Στράτο.

Οι διαπιστώσεις όμως, ακόμη και οι πιο σωστές και τεκμηριωμένες, είναι χρήσιμες εφόσον οδηγούν σε αξιοποιήσιμα συμπεράσματα και αποτελεσματικές προτάσεις. Αυτός, πιστεύω, είναι ένας από τους ρόλους της ΕΕΔΕ και σ’ αυτόν θα επικεντρωθώ απόψε.

Ας δούμε λοιπόν πόσο μπορούμε ακόμη να ανεβάσουμε τον πήχη, πόσο πιο ψηλά μπορούμε να στοχεύσουμε, γιατί η χώρα μας το έχει επειγόντως ανάγκη και εμείς οφείλουμε να το επιδιώξουμε.

Πρώτα απ’ όλα, γιατί  εμείς;

Απάντηση:

Αφενός, γιατί οι πολιτικές δυνάμεις, με πρωτοφανή συνέπεια, έχουν αποδειχθεί… ασυνεπείς τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Αφετέρου, γιατί δεν διαθέτουμε την εφεδρεία ηγεσίας που διαθέτουν οι δυτικές κοινωνίες και που ακούει στο όνομα Πανεπιστημιακή Κοινότητα. (Τα σχόλια, εδώ, περιττεύουν…).

Τι μένει; Προφανώς η ενεργοποιημένη Κοινωνία, της οποίας τμήμα οργανωμένο και καταρτισμένο είναι η Επιχειρηματική Κοινωνία. Και εδώ, η ΕΕΔΕ αποτελεί πραγματική Νησίδα Ποιότητας!

Ωραία, θα μου πείτε. Αλλά γιατί χρειάζεται να ανεβάσουμε τον πήχυ;
Τόσο πολύ χωλαίνει ο δημόσιος τομέας;

Σ’ αυτό το δεύτερο λοιπόν ερώτημα, θα απαντήσω με  τεκμηριωμένες διαπιστώσεις:

Ναι, ο Δημόσιος τομέας χωλαίνει και δη σχεδόν παντού! Ας δούμε μερικά συγκεκριμένα αλλά και μεγάλης σημασίας τρωτά σημεία του Κράτους μας:

Πρώτος Τομέας: η Δικαιοσύνη: βλ. ΕΔΔΑ κλπ. ομόφωνη Απόφαση της 21.12.2010 με την οποία η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με συστημική ανεπάρκεια απονομής της Δικαιοσύνης και τίθεται προθεσμία ενός έτους για να βάλουμε κάποια τάξη.

Σημειωτέον ότι από το 2001, μας έχουν ήδη επιβληθεί άνω των 300 καταδικαστικών αποφάσεων, ολικού δε κόστους διψήφιου αριθμού εκατομμυρίων.

Δεύτερος Τομέας: η Νομοθεσία:

Όποιοι από τους παρόντες έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς με ελληνικούς νόμους έχουν ασφαλώς ιδίαν αντίληψη της πολυπλοκότητας και του δυσνόητου των κειμένων, χαρακτηριστικά που εξηγούν μερικώς και την εκτεταμένη δυσεφαρμογή τους.

Στις 10 Φεβρουαρίου 2011, ο Ombudsman της Ε.Ε., κ. Νικηφόρος Διαμαντούρος, μίλησε στην Αθήνα σε μια εκδήλωση της Κίνησης Πολιτών που είχε τίτλο : «Πολυνομία-Κακονομία-Ανομία: Ποιός ο δρόμος της Ανόρθωσης;».

Είχε παρακληθεί ο κ. Διαμαντούρος να μας εκθέσει τις νεώτερες σχετικές αντιλήψεις που επικρατούν στην Ευρώπη για την ποιότητα της Νομοθεσίας. Επιτρέψατέ μου να σας διαβάσω ένα πολύ σύντομο απόσπασμα της ομιλίας του για τη «σαφή σύνταξη των νόμων»:

«Στη Σουηδία αποδίδεται βαρύνουσα σημασία στον τρόπο σύνταξης των νόμων. Η σαφήνεια στη διατύπωση αποτελεί προτεραιότητα. Από το 1965 υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου της διατύπωσης των νόμων. Η αρμοδιότητα αυτή ανήκει από το 1976 σε ειδικό τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο, εκτός από τον έλεγχο των προτάσεων νόμων,  διεξάγει σεμινάρια  για όσους ασχολούνται με τη νομοθετική λειτουργία, δημοσιεύει εγχειρίδια και οδηγίες και παρέχει συμβουλές.

Στην πράξη, γίνεται έλεγχος όλων των νομοσχεδίων ώστε αυτά να είναι σαφή, κατανοητά και φιλικά προς τον αναγνώστη.  Όσοι υπάγονται στο νόμο θα πρέπει να καταλαβαίνουν χωρίς δυσκολία ποια συμπεριφορά θα πρέπει να υιοθετήσουν. Απώτερος στόχος της προσπάθειας αυτής είναι ο επηρεασμός της διοικητικής γλώσσας. Εφόσον οι νόμοι είναι γραμμένοι σε απλή γλώσσα, τότε και τα διοικητικά έγγραφα που τους εφαρμόζουν θα ακολουθούν παρόμοια γλωσσική διατύπωση.

Έχουν θεσπιστεί συγκεκριμένοι κανόνες, τους οποίους οι αρμόδιοι για τη σύνταξη των νόμων οφείλουν να σέβονται:
Για παράδειγμα, ένα άρθρο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις τρεις παραγράφους. Κάθε παράγραφος πρέπει να έχει αυτοτελές νόημα. Τα συστατικά στοιχεία μιας πρότασης (υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο) θα πρέπει να βρίσκονται όσο το δυνατόν πιο κοντά, ενώ η χρήση της παθητικής φωνής θα πρέπει να  αποφεύγεται».

Και ερωτώ, όσους ακροατές έχουν ασχοληθεί με τους Ελληνικούς νόμους : Μήπως η δική μας Νομοθεσία είναι στους αντίποδες της Σουηδικής;!

Τρίτος τομέας: Το Ελεγκτικό Συνέδριο: (Το μόνο «παλιάς αντίληψης» στην ΕΕ-27).

Τέταρτος τομέας: Η Δημόσια Διοίκηση: βλ. Έκθεση 2011 ΟΟΣΑ – 127 σελίδες!

Πέμπτος τομέας: Η Διαφθορά: Το 2008 η Διεθνής Διαφάνεια (International Transparency) κατατάσσει την Ελλάδα, μαζί με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, στις πιο διεφθαρμένες χώρες της ΕΕ και στην 57η θέση στη γενική παγκόσμια κατάταξη, το 2009 στην 71η θέση και, τώρα τελευταία,  στην 80η θέση!

Έκτος τομέας: ΔΕΗ: 32 τιμoλόγια , μόνο τα 3 κερδοφόρα!

Φρονώ ότι δεν είναι ανάγκη να τεκμηριώσω και τις δυσλειτουργίες στους τομείς της δημόσιας υγείας και παιδείας, τοπικής αυτοδιοίκησης, κρατικών προμηθειών, ΔΕΚΟ, του όλου Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και τόσων άλλων τομέων για τους οποίους πολλά έχουν δει το φως της δημοσιότητας τον τελευταίο καιρό.

Είναι κυριολεκτικά αναρίθμητες οι σοβαρές δυσλειτουργίες του Κράτους. Ίσως όμως η σοβαρότερη να είναι η αυτό-εξαίρεση του Κράτους από τους κανόνες συμπεριφοράς και λειτουργίας, που επιβάλλει – ορθώς – στην Κοινωνία και την οικονομία.

Θα αναφέρω τέσσερα χαρακτηριστικά παραδείγματα απαράδεκτης συμπεριφοράς του Δημοσίου, κατ’ αύξουσα σειρά σημασίας:

α) Έλεγχος ΚΤΕΟ αυτοκινήτων (εξαιρούνται τα αυτοκίνητα του Δημοσίου και του Στρατού).
β) Κανονισμοί λειτουργίας Βρεφονηπιακών Σταθμών (εξαιρούνται οι δημόσιοι).
γ) Κανονισμοί λειτουργίας Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (εξαιρούνται οι δημόσιες).

Και σας ερωτώ: με ποια λογική, με ποιο ηθικό δικαίωμα θεσπίστηκαν αυτές οι αυτο-εξαιρέσεις του Δημοσίου;!

Βέβαια, μία από τις σοβαρότερες κατηγορίες αυτο-εξαίρεσης του Δημοσίου αφορά το Διπλογραφικό Λογιστικό Σύστημα.

Γιατί να εξαιρείται το Κράτος και αυτής της υποχρέωσης που έχει επιβληθεί από δεκαετιών σε όλη την ιδιωτική οικονομία;

(Σ’ αυτήν την αυτο-εξαίρεση του Δημοσίου οφείλονται εν πολλοίς οι εκάστοτε νέες απογραφές, οι μαύρες τρύπες και η σημερινή διεθνής αναξιοπιστία της χώρας μας).

Και ερωτώ ακόμη: Γιατί να εξαιρούνται του διπλογραφικού λογιστικού συστήματος η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα ΝΠΔΔ, ακόμη και οι ΔΕΚΟ; Αδιανόητο!

Οι πρώτοι που θα έπρεπε να το εφαρμόζουν είναι όλοι όσοι χειρίζονται πόρους εθνικούς ή κοινοτικούς. Αλλά αυτοί είναι εκείνοι που σήμερα ακόμη εξαιρούνται…

Μεταξύ των ΝΠΔΔ που εξαιρούνται ήσαν και τα δημόσια νοσοκομεία. Το 2003, ωστόσο, βγήκε το Προεδρικό Διάταγμα 146 που υποχρέωνε όλα τα δημόσια νοσοκομεία μέσα στην επόμενη διετία να εφαρμόσουν διπλογραφικό σύστημα. Πληροφορούμαι ότι, μέχρι στιγμής, μόνο το δημόσιο νοσοκομείο Λαρίσης έχει προβεί – και δη μερικώς –  στην εφαρμογή του Π.Δ. Άρα πρόκειται σαφέστατα για νέα περίπτωση μη εφαρμογής του Νόμου από το ίδιο του Δημόσιο!

Υπενθυμίζω ότι σαν πρώτο βήμα θέσαμε το ερώτημα «Γιατί εμείς;» και σαν δεύτερο «Γιατί χρειάζονται μεν οι σωστές διαπιστώσεις, αλλά αυτές δεν επαρκούν». Και τώρα, σαν τρίτο, θέτουμε την ανάγκη εξαγωγής μερικών χρήσιμων συμπερασμάτων που θα οδηγήσουν, με τη σειρά τους, στη διατύπωση ρεαλιστικών και αποτελεσματικών προτάσεων.

Το πρώτο λοιπόν συμπέρασμα είναι ότι ναι, ο ιδιωτικός τομέας της Οικονομίας και μπορεί και οφείλει να παρεμβαίνει, πειστικά και πιεστικά, στο δημόσιο βίο, για να συμβάλλει στην εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό του.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα, είναι ότι για να ακουσθεί η φωνή του, είναι ανάγκη να ενεργοποιηθεί και να οργανωθεί δυναμικά, συνενώνοντας δυνάμεις και συντονίζοντας τις δράσεις.

Ένα τρίτο συμπέρασμα  θα μπορούσε να είναι να προβάλλονται οι συστάσεις σαν απαίτηση της Οικονομίας ή/και της Κοινωνίας.

Αυτός ωστόσο ο τομέας της διατύπωσης και δημοσιοποίησης των απαιτήσεων της Κοινωνίας χρήζει ουσιαστικής και επαγγελματικής επεξεργασίας για να γίνει λειτουργικός και αποτελεσματικός. Με τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας, αυτό πρέπει να θεωρείται απόλυτα εφικτό!

Σε τι συνίστανται λοιπόν αυτές οι «απαιτήσεις» του ιδιωτικού τομέα, της επιχειρηματικής Κοινότητας και  της προδραστικής, ενεργοποιημένης Κοινωνίας;
  • Πρώτο και κύριο, στο να δίνει το ίδιο το Δημόσιο το σωστό άνωθεν παράδειγμα, αντί για το σημερινό χείριστο…
  • Δεύτερο, να απαιτούμε να ακολουθεί το Δημόσιο, πιστά και έγκαιρα, τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και τα σωστά παραδείγματα της ίδιας της Κοινωνίας μας. Ας σημειωθεί εδώ ότι η Υπηρεσία SOLVIT της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (η οποία αξιολογεί την αφομοίωση του κοινοτικού πλαισίου αποφάσεων και οδηγιών στις διάφορες χώρες-μέλη) κατέταξε την Ελλάδα 27η στην ΕΕ-27!
  • Τρίτον να απλοποιηθεί ριζικά η λειτουργία του δημόσιου τομέα, με αντίστοιχο περιορισμό τόσο του κόστους του όσο και των χρονοτριβών και καθυστερήσεων. (Η μείωση κατά 50% του όλου αριθμού των Υπουργείων θα ήταν ένα καλό ξεκίνημα…).
  • Τέταρτον, η εκάστοτε τέτοια απαίτηση της Κοινωνίας μας, πέραν της ευρείας προβολής της, να μεταφράζεται στα αγγλικά και να υποβάλλεται επίσημα, κατά περίπτωση, στην Τρόϊκα ή στην Task Force.
Ναι. Αλλά αυτά όλα έχουν δύο πολύ βασικές προϋποθέσεις, πρώτον ότι αυτές οι απαιτήσεις συμβαδίζουν τόσο με τις κοινοτικές οδηγίες όσο και με τις γενικότερες αντιλήψεις της σύγχρονης κοινωνίας και δεύτερον ότι εκείνοι που προβάλλουν τις συστάσεις, τις εφαρμόζουν οι ίδιοι, στο μέτρο του δυνατού.

Και είμαι ευτυχής που μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το περιβόητο Διπλογραφικό Λογιστικό Σύστημα που ανέφερα προηγουμένως και από το οποίο έχουν αυτο-εξαιρεθεί Κράτος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, ΔΕΚΟ και όλα τα ΝΠΔΔ, το εφαρμόζουν ήδη οικειοθελώς τόσο η ΕΕΔΕ και το ALBA όσο και το ΙΟΒΕ, ο ΣΕΒ και η Κίνηση Πολιτών.

Έχω ωστόσο να κάνω μια τελευταία σύσταση στην ΕΕΔΕ, όχι εύκολη, αλλά αναγκαία και μακροπρόθεσμα άκρως ευεργετική. Αναφέρομαι στην ανάγκη συνεχούς προσπάθειας αυτο-βελτίωσης.

Ας δεχθούμε ότι υπάρχουν πάντα περιθώρια για βελτίωση, σε κάθε οργανισμό, σε κάθε ανθρώπινη δημιουργία. Ο Ηγέτης καλείται να δείχνει το δρόμο, να τον φωτίζει και να τον ακολουθεί ο ίδιος.

Αλλά ποιό παράδειγμα, ποιό δρόμο να επιλέξει; Στο σημερινό μας συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η σωστή απάντηση ενδεχομένως θα μεταβάλλεται από τη μια μέρα στην άλλη. Άρα τι πρέπει να κάνει ο Ηγέτης, πόσο μάλλον εάν έχει επιλέξει το σύνθημα του «ΑΙΕΝ ΑΡΙΣΤΕΥΕΙΝ»;…

Η απάντηση βρίσκεται στις λέξεις «συνεχής αυτο-αξιολόγηση».

Φρονώ ότι ο ασφαλέστερος δρόμος προς την ουσιαστική πρόοδο για κάθε επιχείρηση, ίδρυμα ή οργανισμό, ανεξάρτητα από τις εκάστοτε συνθήκες, είναι η ειλικρινής, ανοικτή και διαφανής αξιολόγηση θέσεων και δράσεων, ελλείψεων ή παραλείψεων και δη με την ενεργό συμμετοχή όχι μόνο του ιδίου του επιτελείου αλλά και των stakeholders του, δηλαδή των εχόντων ουσιαστικό συμφέρον στην επιτυχή δράση του οργανισμού. (Παλιά, στη χώρα μας, στο δημόσιο τομέα, υπήρχε ο θεσμός της Αναγνωριστικής Συνέλευσης που ήταν κάτι παρεμφερές – με τη βασική όμως διαφορά ότι σήμερα συζητείται η οικειοθελής αυτο-αξιολόγηση, όχι η επιβαλλόμενη από το Νόμο…).

Αυτή λοιπόν η ανοιχτή αυτο-αξιολόγηση μπορεί σαν ιδέα να μοιάζει εύκολη αλλά δεν είναι, για το λόγο ότι απαιτούνται ουσιαστικό θάρρος και απόλυτη διαφάνεια. Στο stakeholders’ forum, δεν μπορεί κανείς να κρυφτεί ή να δηλώσει αδυναμία απάντησης, γιατί τότε έχει χάσει το παιγνίδι, έχασε την πειστικότητα, ίσως και την αξιοπιστία του.

Εν γνώσει λοιπόν αυτού του κινδύνου, τι μπορείς να κάνεις;
Προφανώς προσπαθείς να προετοιμασθείς κατάλληλα για δύσκολες ερωτήσεις. Έτσι, θέτεις τον εαυτό σου ενώπιον νέων προβληματισμών, που ίσως να μην υπήρχαν καν στην οθόνη σου. Και, βέβαια, δεν ψάχνεις τόσο για πειστικές απαντήσεις στα υποθετικά ερωτήματα, όσο για λύσεις για τις νέες συνειδητοποιούμενες ανεπάρκειες.

Αυτή η προσπάθεια προετοιμασίας για ενδεχόμενα δύσκολα ερωτήματα αποτελεί την πιο αποτελεσματική μέθοδο αυτο-αξιολόγησης. Κι’ αυτή η αυτο-αξιολόγηση, με τη σειρά της, οδηγεί σε ουσιαστική, ορατή και μόνιμη αυτο-βελτίωση.

Ωραία, θα μου πείτε, αλλά ποιοι είναι αυτοί οι stakeholders της ΕΕΔΕ; Ποιοι είναι εκείνοι που πιστεύουν στην ΕΕΔΕ και ότι είναι στο γενικότερο συμφέρον τους αυτή να αποδίδει, να προσφέρει, να προοδεύει, να ανοίγει το δρόμο;

Και σας ερωτώ με τη σειρά μου: Πέραν των φορέων της οικονομίας,  το ενδιαφέρον των οποίων  είναι αυτονόητο, δεν είναι λογικό να πιστεύουμε ότι και η Κοινωνία των Πολιτών ενδιαφέρεται για τη δράση της ΕΕΔΕ;

Και θα ήλπιζα ακόμη ότι αρκετοί διακεκριμένοι εκπρόσωποι του εκπαιδευτικού και συνδικαλιστικού χώρου, ακόμη και των τομέων της αειφόρου ανάπτυξης και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, θα έδειχναν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους σε τέτοιες συναντήσεις ποιοτικού προβληματισμού.

Προτείνω λοιπόν να υιοθετήσει και η ΕΕΔΕ αυτή τη μέθοδο αυτο-αξιολόγησης  και δη με την ενεργό συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων stakeholders της και να την εφαρμόζει εφεξής σε τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. ανά τετραετία ή πενταετία.

Το πιο δύσκολο βήμα, ασφαλώς , είναι η πρώτη εφαρμογή της.

Αγαπητοί φίλοι,

Έχω την εντύπωση ότι μερικοί από τους αποψινούς ακροατές μας θα σκέφθηκαν «Μα, τέτοια ώρα, τέτοια λόγια βρήκε αυτός να μας πει;!»

Και γι’ αυτό, θα κλείσω με μια ρήση του Πλάτωνα: «Στο σκοτάδι της νύκτας… έχει αξία να πιστεύεις στο φως της ημέρας».



<BACK

ΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ & ΤΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΣ