Πόσο επηρεάζει το Brexit και άλλοι γεωστρατηγικοί κίνδυνοι την πορεία των επιχειρήσεων;

Η πιο δύσκολη ερώτηση σε Ελλάδα και Ευρώπη αυτή τη στιγμή είναι ποιές είναι οι επιπτώσεις του BREXIT για οικονομίες και επιχειρήσεις, πώς και με ποιό πλάνο οι επιχειρήσεις μπορούν να προλαμβάνουν και να διαχειριστούν τέτοιες κρίσεις; Η απάντηση μπορεί να κρύβεται στις ευφυείς ρήσεις δύο μεγάλων Αμερικανών πολιτικών ηγετών προέδρων, του J.F. Kennedy, ο οποίος είχε πει, ότι „η λέξη κρίση στα κινεζικά, περιέχει δύο χαρακτήρες, ο ένας αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο και ο άλλος την ευκαιρία“ και του Η. Truman, ο οποίος είχε πει, ότι „Δεν πιστεύω στα μικρά πλάνα. Πιστεύω στα μεγάλα πλάνα, που προβλέπουν καταστάσεις, τις οποίες πιθανό δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε σήμερα“, ή του Βρετανού W. Churchill, ο οποίος είχε πει „Μην αφήσεις καμία καλή κρίση να πάει στα σκουπίδια“. Σε προηγούμενο άρθρο μου στην ΗΜΕΡΗΣΙΑ (28.4.2016), είχα επισημάνει τον κίνδυνο του BREXIT.

Το BREXIT πχ ως εξωτερικός κίνδυνος έχει ευρύτερες συνέπειες και δεν θα επηρεάσει μόνο τις ελληνικές τουρστικές επιχειρήσεις ή τις εξαγωγικές και εισαγωγικές επιχειρήσεις που έχουν σχέση με τη βρετανική αγορά. Καθότι το Λονδίνο αποτελεί χρηματοοικονομικό, χρηματιστηριακό, ασφαλιστικό, ναυτιλιακό, επενδυτικό και επιχειρηματικό κέντρο νοφυών επιχειρήσεων, θα υπάρξουν σημαντικές μετατοπίσεις σε αυτούς τους κλάδους. Θα υπάρξουν μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων από το Λονδίνο σε πόλεις χωρών της ΕΕ για να έχουν πρόσβαση στην ενιαία εσωτερική αγορά και σρου κανόνες της. Σε πολιτικό επίπεδο το διαζύγιο με την ΕΕ θα είναι χρονοβόρο και πολύπλοκο, ενώ μπορεί να έχει συνέπειες και στην ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Φαίνεται δε προς το παρόν, ότι δεν υπάρχει σχέδιο από καμία πλευρά. Αυτή η διεθνής αβεβαιότητα και οι εσωτερικοί πολιτικοί τριγμοί στη Μεγάλη Βρετανία ξυπνάνε τις ορέξεις σε ακραία κόμματα στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για νέα δημοψηφίσματα. Αυτό θα προκαλέσει περαιτέρω αστάθεια. Η ευρύτερη ανασφάλεια θα έχει αντίκτυπο στο ευρωπαϊκό μακροοικονομικό περιβάλλον, στις διεθνείς αγορές και στο εμπόριο με αποτέλεσμα αρνητικές συνέπειες για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, της πορείας επενδύσεων και κατανάλωσης, εταιρικών κερδών αλλά και της επόμενης αξιολόγησης. Αν το BREXIT συνδυαστεί με τις υπόλοιπες εξωτερικές μη συμβατικές αλλά συστημικές προκλήσεις, τότε μιλάμε για ένα εκρηκτικό μίγμα.

Οι επιχειρήσεις θα πρέπει σχεδιάσουν αντικυκλικά, δηλ. να ενσωματώσουν στην εταιρική στρατηγική τους ένα ολοκληρωμένο πλάνο πρόληψης και διαχείρισης εσωτερικών και εξωτερικών κινδύνων, αναπτύσσοντας ένα Firewall σε κινδύνους όπως το BREXIT που δεν προκαλούνται από την εταιρεία. Αν η επιχείρηση έχει πλάνο, όχι μόνο μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τις προκλήσεις αλλά μπορεί να τις μετατρέψει και σε ευκαιρία.

Δεν είναι απαραίτητο ότι οι μεγάλοι πολυεθνικοί όμιλοι έχουν πάντα επικαιροποιημένο πλάνο για όλους τους κινδύνους. Πολλές βρετανικές εταιρείες, ακόμα και πολυεθνικές δείχνουν απροετοίμαστες για τις συνέπειες του BREXIT. Ακόμα και πολυεθνικές έδειξαν στο πρόσφατο παρελθόν απροετοίμαστες στη διαχείριση συνεπειών από το ενέργειες τρομοκρατίας (πχ. εταιρείες διαχείρισης αεροδρομίων Βρυξελλών και Κωνσταντινούπολης, αεροπορικών εταιρειών κλπ). Επίσης η Volkswagen έδειξε, ότι δεν είχε πλάνο διαχείρισης κρίσης, ενώ αντέδρασε λάθος και σπασμωδικά στην αποκάλυψη του σκανδάλου για τις εκπομπές ρύπων. Παλαιότερα η BP έδειξε αργά αντανακλαστικά στην αντιμετώπιση της μόλυνσης που προκάλεσε μια από τις πλατφόρμες της εξόρυξης πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού.

Μέχρι τώρα μόνο κυρίως μεγάλες πολεθνικές και κάποιες μεγάλες διεθνοποιημένες ελληνικές εταιρείες έχουν αναπτύξει κάποιας μορφής σχέδια διαχείρισης κρίσεων (γνωστά και ως business continuity plans), τα οποία όμως σε πολλές περιπτώσεις και ειδικά με την ανάπτυξη νέων, περισσότερων μη συμβατικών το τελευταίο διάστημα εξωτερικών συστημικών ρίσκων, χρειάζονται ανανέωση με την ενσωμάτωση και εξωτερικών συστημικών κινδύνων (πολiτικοί, γεωστρατηγικοί, περιβαλλοντικοί, ασφαλείας, νομισματικοί κλπ). Δεδομένου, ότι το 2016 ζούμε σε μια περίοδο όχι μόνο μακροικονομικής αστάθειας, αλλά και ανασφάλειας σε πολλά πεδία όπως τρομοκρατία, πολιτική (συχνή εναλλαγή κυβερνήσεων, άνοδος ακραίων κομμάτων), γεωστρατηγικής (pερισσότερες συγκριούσεις, ακραίες αλλαγές συνόρων, άνοδος νέων δυνάμεων), περιβάλλοντικής (κλιματική αλλαγή) απαιτείται μια άλλη προσέγιση με την υιοθέτηση πιο ολοκληρωμένων εταιρικών στρατηγικών πλάνων διαχείρισης εξωτερικών και εσωτερικών σχέσεων και μάνατζμεντ κρίσεων (Public & Internal Affairs & Crisis Management Integrated Corporate Plans). Οι εν λόγω εξωτερικοί κίνδυνοι όχι απλά έχουν έμμεσο αλλά σημαντικό αντίκτυπο στην πορεία των επιχειρήσεων. Η μη ορθή πρόβλεψη αυτών των ρίσκων πολύ συχνά προκαλεί πολύ μεγαλύτερες οικονομικές ζημιές.

Για να μπορέσει μια επιχείρηση κυρίως στην ελληνική οικονομία, όπου είναι εκτεθειμένη εκ των πραγμάτων σε περισσότερα ρίσκα, θα πρέπει να υιοθετήσει ένα τέτοιο πλάνο. Συγκεκριμένα:

1η φάση. Επιλογή ειδικού στο αντικείμενο εξωτερικού συνεργάτη – συμβούλου, ώστε να εισφέρει στον οργανισμό, όχι μόνο την εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία από τον κλάδο, να εκπαιδεύσει την εταιρική ομάδα αλλά να προσφέρει και την πιο αντικειμενική και ουδέτερη οπτική ως προς τους πιθανούς κινδύνους καθώς και τη στήριξη της εταιρικής ηγεσίας με μια πιο ήρεμη προσέγγιση, καθώς επίσης και στη φάση πρόκλησης της κρίσης και ανάγκης εφαρμογής του πλάνου.

2η φάση. Επιλογή διακλαδικής ομάδας υψηλόβαθμων στελεχών (πχ μελών ΔΣ, γενικών διευθυντών και διευθυντών) από διαφορετικές σχετικές ειδικότητες (π.χ. General Managers, Διευθυντές Επικοινωνίας, Εξωτερικών Σχέσεων, Public Affairs, Risk Management, ΙΤ, Τεχνολογίας, Ανθρωπίων Πόρων, Βιώσιμης Ανάπτυξης, Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης κλπ) με συμμετοχή και του εξωτερικού συμβούλου ανάλογα με την εταιρεία. Της ομάδας προτείνεται να ηγείται είτε ο ίδιος ο Διεθύνων Σύμβουλος ή κάπoιο μέλος ΔΣ (CFO, COO). Η ομάδα θα πρέπει να κάνει ένα πρώτο monitoring και προτεραιοποίηση κινδύνων. Η επιλογή της ομάδας μπορεί να γίνει από το ανώτατο μάνατζμεντ μετά από γνώμη του εξωτερικού συμβούλου.

3η φάση. Εντατική εκπαίδευση της ομάδας από τον εξωτερικό συνεργάτη στο πλαίσιο in house training στο αντικείμενο εξωτερικών και εσωτερικών σχέσεων τη εταιρείας, επικοινωνίας, αντιμετωπίσης και διαχειρίσης κρίσεων, ανάπτυξη και εφαρμογή σχεδίου πρόληψης, αντιμετωπίσης, διαχείρισης και υπέρβασης κρίσεων αλλά και στο team building και leadership coaching ως ομάδα, καθότι είναι ένα υψηλού επιπέδου συλλογικό όργανων ανώτερων στελεχών που προέρχονται από διαφορετικές διευθύνσεις και έχουν διαφορετικά αντικείμενα, αλλά θα κληθούν να συμβουλεύουν και να διαχειριστούν έκτακτες καταστάσεις. Επομένως η ομάδα πρέπει να έχει τη γνώση, αλλά θα πρέπει να μπορεί να λειτουργήσει και ως ομάδα, ώστε να μπορέσει να κινητοποίησει τόσο το ανώτατο αλλά και το μεσαίο και κατώτερο μάνατζμεντ αλλά και τους απλούς εργαζόμενους.

4η φάση. Καταρχήν εντοπισμός των ρίσκων και των κινδύνων για μια εταιρεία (Risks Mapping – Risk Assessment) αλλά και πιθανών ευκαιριών που προκύπτουν από αυτούς τους κινδύνους, προτεραιοποίηση κινδύνων (Risks Prioritization), συνεχή παρακολουθήση των κινδύνων (Risks Monitoring), επιλογή εμπλεκομένων φορέων, εταίρων κλπ σε μια διαδικασία αντιμετώπισης των ρίσκων (Stakeholders Engagement).

5η φάση. Ανάπτυξη ενός πρώτου στρατηγικού σχεδίου πρόληψης, αντιμετώπισης, διαχείρισης, υπέρβασης κρίσεων (Public Affairs & Crisis Management Strategic Corporate Plan) είτε από τον εξειδικευμένο σύμβουλο, είτε από τη ομάδα είτε ιδανικά από τον σύμβουλο με συμμετοχή και εκπαίδευση επάνω σε αυτό της ομάδας. Όσον αφορά την ανάπτυξη του σχεδίου, θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες της εταιρείας, του κλάδου της, του μεγέθους της και της οικονομίας στην οποία λειτουργεί και να έχει managerial προσέγγιση με KPIs. Στη συνέχεια μετά το πρώτο στρατηγικό σεμινάριο εκπαίδευσης, θα πρέπει να γίνει πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση ως πάνω στο συγκεκριμένο σχέδιο τόσο ως προς την εις βάθος κατανόηση του όσο και ως προς την ορθή εφαρμογή του. Σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να γίνει και κάποια πιλοτική εφαρμογή του πριν υπάρξει ανάγκη να εφαρμοστεί στην πράξη.

6η φάση. Αυτή η ομάδα θα πρέπει να λειτουργεί ως Corporate Crisis Task Force, να είναι αρκετά ανεξάρτητη ως συλλογικό οργανό και να είναι συμβουλευτικό όργανο του ΔΣ της εταιρείας και του Διευθύνοντος Συμβoύλου. Θα πρέπει να συνεδριάζει τουλάχιστον μια φορά το μήνα καθώς και όποτε προκύπτουν έκτακτες εσωτερικές ή εξωτερικές καταστάσεις. Θα πρέπει μετά από κάθε συνάντηση να στέλνει έγγραφο report.

7η φάση. Ανάγκη συνεχούς επικαιροποίησης του στρατηγικού σχεδίου κρίσεων καθώς και συνεχούς εκπαίδευσης της ομάδας ανά έτος.

Σε μια περίοδο εξαιρετικά υψηλών κινδύνων και ρίσκων μετά το BREXIT και τις τρομοκρατικές επιθέσεις και έτι μάλλον στην ελληνική οικονομία, όπου τα ρίσκα για τις εταιρείες είναι ακόμα υψηλότερα, η ανάγκη υιοθέτησης επικαιροποιημένου και ολοκληρωμένου public & crisis management strategic corporate plan δεν είναι ούτε πολυτέλεια, ούτε μόνο για τις πολυεθνικές και τις μεγάλες εταιρείες αλλά και για τις μικρομεσαίες, αποτελώντας συγκριτικό πλεονέκτημα για τον ανταγωνισμό. Είναι αναγκαίο για κάθε επιχείρηση, που έχει στόχο αφενός να επιβιώσει μέσα σε ένα εξωτερικό περιβάλλον μεγάλων κινδύνων και αφετέρου να πρωταγωνιστήσει και να αναπτυχθεί ακόμα και μέσα στην κρίση! Η συμβουλή και ρήση του H. Truman ίσως είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ για τις επιχειρήσεις στην περίοδο των μεγάλων προκλήσεων.

Το BREXIT και άλλοι κίνδυνοι που επηρεάζουν σημαντικά την πορεία οικονομιών, εταιρειών καθώς και η ανάγκη σωστής διαχείρισης τέτοιων κινδύνων, η ανάπτυξη εταιρικών πλάνων πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων, θα αποτέλεσουν θέματα ανάλυσης από τον κ. Γ. Σαλαβόπουλο και άλλους εξέχοντες ομιλητές, στο πλαίσιο ειδικού σεμιναρίου για στέλεχη επιχειρήσεων που διοργανώνεται από τo Public Affairs Club, Capitals Business Circle, (4ος κύκλος εκδηλώσεων στην Ελλάδα), σε συνεργασία με την Resilience Guard και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (MBA Int.) με τίτλο ”Crisis Management, Public Affairs in Times of Global Challenges and Systemic Risks”. Θα πραγματοποιηθεί στο Εντευκτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωστής Παλαμάς (Ακαδημίας 48 & Σίνα) τη Δευτέρα 4 Ιουλίου 2016. Στους συμμετέχοντες θα χορηγηθεί πιστοποιητικό παρακολούθησης. Το σεμινάριο τελεί υπό την αγίδα της Πρεσβείας τη Ελβετίας στην Αθήνα και του Ελληνο-Γερμανικού Επιμελητηρίου, ενώ χορηγός επικοινωνίας είναι η ΗΜΕΡΗΣΙΑ. Περισσότερες πληροφορίες και εγγραφές στην ιστοσελίδα του σεμιναρίου: http://capitalscircle-dialogue.org.

O Γιάννης Σαλαβόπουλος είναι Senior Advisor Public Affairs & Int. Economics–Δ/νων Σύμβουλος Global Sustain GmbH-Πρώην Οικονομικός Διπλωμάτης