Η ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 2019/1937, γνωστή και ως whistleblowing directive, αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιβολής της ενωσιακής νομοθεσίας με τη θέσπιση ενός ελάχιστου κοινού επιπέδου προστασίας για «τα πρόσωπα που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης» . Η Οδηγία ενσωματώθηκε σχεδόν αυτούσια στην ελληνική έννομη τάξη με τον νόμο 4990/2022 (στις 11.11.2022), ο οποίος προβλέπει -μεταξύ άλλων- την καθιέρωση συγκεκριμένων διαδικασιών για την εσωτερική αναφορά σε νομικές οντότητες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.
Έφτασε η στιγμή να δράσουν οι επιχειρήσεις;
Το νομικό πλαίσιο προβλέπει ότι ένα πρόσωπο (whistleblower) οποιασδήποτε ιδιότητας και οποιουδήποτε επιπέδου (ενδεικτικά: εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης, αυτοαπασχολούμενος, εκπαιδευόμενος, εθελοντής, εργολάβος, προμηθευτής κ.λπ.), μπορεί να καταγγείλει, εγγράφως ή/και προφορικά, μια παραβίαση του δικαίου της ΕΕ. Η παραβίαση μπορεί να αφορά ενδεικτικά: δημόσιες συμβάσεις, διαφθορά, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ασφάλεια προϊόντων, ασφάλεια των μεταφορών, προστασία του περιβάλλοντος, δημόσια υγεία, την προστασία των καταναλωτών και την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων.
Για τον σκοπό αυτό, οι οργανισμοί ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο της Οδηγίας και του νόμου, θα πρέπει να καθιερώσουν τις απαραίτητες εσωτερικές πολιτικές και διαδικασίες για την αποτελεσματική διερεύνηση των αναφερόμενων παραβάσεων. Παράλληλα θα πρέπει να ορίσουν έναν υπεύθυνο παραλαβής και παρακολούθησης αναφορών (ΥΠΠΑ), ο οποίος μπορεί να είναι και εξωτερικός συνεργάτης, με βασικό καθήκον την παραλαβή και παρακολούθηση των αναφορών, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διαφάνεια και την εμπιστευτικότητα. Στην πράξη, μία λύση σε μορφή ολοκληρωμένης πλατφόρμας υποβολής αναφορών, θα ικανοποιούσε τις νομικές απαιτήσεις, ενώ ταυτόχρονα απλοποιεί τη διαδικασία κάνοντάς την φιλική προς το χρήστη.
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό της Οδηγίας, οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με 250 ή περισσότερους εργαζόμενους θα πρέπει να έχουν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις δημιουργίας εσωτερικού διαύλου αναφοράς έως τις 17 Δεκεμβρίου 2021, ενώ εκείνες με 50 έως 249 υπαλλήλους θα πρέπει να συμμορφωθούν έως τις 17 Δεκεμβρίου 2023. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο ελληνικός νόμος καθυστέρησε να δημοσιευθεί, προβλέπεται ότι οι οντότητες με 250 ή περισσότερους εργαζόμενους θα πρέπει να δημιουργήσουν τις σχετικές διαδικασίες εντός έξι μηνών από τη δημοσίευση του νόμου (δηλαδή μέχρι τις 11/05/2023), ενώ για τους υπόλοιπες (50-249 εργαζόμενους) παραμένει η αρχική προθεσμία (17/12/2023). Σε κάθε περίπτωση, όλα τα νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα οφείλουν επιπλέον να ενημερώνουν εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωσή τους την Επιθεώρηση Εργασίας αντίστοιχα.
Αξίζει να σημειωθεί οτι ο νέος νόμος προβλέπει δυνητικές ποινικές κυρώσεις και χρηματικά πρόστιμα κατά φυσικών ή νομικών προσώπων που: παρεμποδίζουν ή επιχειρούν να παρεμποδίσουν την αναφορά, ασκούν αντίποινα σε πρόσωπα που προστατεύονται από το νόμο, παραβιάζουν την υποχρέωση τήρησης του απορρήτου της ταυτότητας των προσώπων που αναφέρονται, αλλά και σε πρόσωπα που προβαίνουν σε εν γνώσει τους σε ψευδείς αναφορές ή δημόσιες αποκαλύψεις, καταχρώντας έτσι τις διατάξεις της νομοθεσίας (άρθρο 23 Ν. 4990/2022).
Απαντώντας στο αρχικό ερώτημα, ναι οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα καλούνται να δράσουν άμεσα για την εμπρόθεσμη συμμόρφωσή τους ανάλογα με το μέγεθός τους. Σε αυτή τη διαδικασία όμως, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι το νομικό πλαίσιο για την προστασία προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις, ήρθε για να μείνει, αποτελώντας ουσιαστικά έναν επιπλέον σύμμαχο των εταιρειών για τον έλεγχο των δραστηριοτήτων τους με μία λογική από τα κάτω προς τα πάνω (bottom up) και όχι μια παρεμβατική διαδικασία στην καθημερινή λειτουργία τους.
Στην ψηφιακή εποχή μας αυξάνεται η ζήτηση για θέσεις εργασίας STEM και η πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ισότιμη εκπροσώπηση και ένταξη των γυναικών στα επαγγέλματα που είναι σχετικά με τη μηχανική και την επιστήμη των υπολογιστών, όπου οι αμοιβές στο μέλλον θα είναι δελεαστικές.
Οι έρευνες δείχνουν ότι ένας τυπικός εργαζόμενος σε τομείς επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών (STEM) κερδίζει ήδη πάνω από το διπλάσιο των αποδοχών ενός εργαζόμενου εκτός αυτών των ειδικοτήτων και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί. Η εξάλειψη των προκαταλήψεων και η υποστήριξη νέων κοριτσιών που επιθυμούν να σπουδάσουν και να εργαστούν σε τομείς STEM είναι επείγουσα, καθώς στην ΕΕ, παραμένει σημαντικό το χάσμα μεταξύ των φύλων, δεδομένου ότι μόλις 19% των ειδικών σε τομείς πληροφορικής και επικοινωνιών και το ένα τρίτο των αποφοίτων STEM είναι γυναίκες.
Παρόλο που το ποσοστό των γυναικών επιστημόνων έχει αυξηθεί παγκοσμίως, μικρό ποσοστό έχει την ευκαιρία να εργαστεί διεθνώς ενώ σύμφωνα με τη Eurostat, στην Ευρώπη, από το συνολικό δυναμικό επιστημόνων και μηχανικών μόνο το 40% είναι γυναίκες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπολογίζεται ότι μόνο το 20% των πτυχιούχων μηχανικών είναι γυναίκες και οι έγχρωμες γυναίκες αποτελούν λιγότερο από το 2% όλων των επαγγελματιών μηχανικών. Η Deloitte Global εκτιμά ότι οι μεγάλες παγκόσμιες εταιρείες τεχνολογίας, κατά μέσο όρο, φτάσουν σχεδόν το 33% της συνολικής γυναικείας εκπροσώπησης στο εργατικό τους δυναμικό το 2022. Η έλλειψη εκπροσώπησης εκτείνεται σε όλα τα επίπεδα, αλλά οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται ιδιαίτερα στην ηγεσία κατέχοντας, ειδικά στην Ελλάδα χαμηλό μονοψήφιο ποσοστό, ενώ στοιχεία ερευνών δείχνουν ότι γυναίκες καλύπτουν το 1/4 σχεδόν των θέσεων εργασίας στον τομέα της τεχνολογίας. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι στις ΗΠΑ το ποσοστό των γυναικών που απασχολούνται σε όλους τους τομείς εργασίας έχει φτάσει το 47% αλλά η εκπροσώπηση σε πέντε τεχνολογικούς γίγαντες είναι μόνο 34,4%.
Για να ενθαρρυνθεί η επόμενη γενιά γυναικών να εισέλθει στους τομείς STEM, πρέπει να έχει πρότυπα που να επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες δεν είναι λιγότερο ικανές από τους άνδρες στις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική ή τα μαθηματικά, αλλά εξωτερικοί παράγοντες είναι αυτοί που οδηγούν σε αποκλεισμό των γυναικών και σε ενισχυμένο χάσμα μεταξύ των φύλων.
Εξάλλου, τα στερεότυπα των φύλων στην επιστήμη επηρεάζουν αρνητικά τις φιλοδοξίες των γυναικών και τις αποτρέπουν από το να εγγραφούν σε μαθήματα που σχετίζονται με STEM στο πανεπιστήμιο.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (European Institute for Gender Equality – EIGE) η ανάγκη για επαγγελματίες STEM αναμένεται να αυξηθεί έως και 8% μέχρι το 2025 και η απασχόληση σε θέσεις που σχετίζονται με STEM περίπου κατά 6,5%. Το κλείσιμο του χάσματος μεταξύ των φύλων στην εκπαίδευση STEM θα είχε θετικό αντίκτυπο στην απασχόληση. Η συνολική απασχόληση στην ΕΕ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 850.000 σε 1.200.000 θέσεις έως το 2050. Αυτές οι θέσεις εργασίας προβλέπονται κυρίως μακροπρόθεσμα, καθώς τα ποσοστά απασχόλησης θα αυξηθούν μόνο αφού περισσότερες γυναίκες που σπουδάζουν STEM ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους.
Οι νέες θέσεις εργασίας αναμένεται να φέρουν υψηλότερη παραγωγικότητα που δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερους μισθούς. Μελέτη του EIGE προβλέπει κλείσιμο του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων έως το 2050. Εξάλλου, η αύξηση της συμμετοχής των γυναικών σε τομείς STEM θα έχει ισχυρό θετικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ σε επίπεδο ΕΕ. Το κλείσιμο του χάσματος των φύλων θα συμβάλει σε αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ κατά 0,7-0,9% το 2030. Μέχρι το 2050, η αύξηση υπολογίζεται μεταξύ 2,2% και 3%. Σε νομισματικούς όρους, το κλείσιμο του χάσματος STEM οδηγεί σε βελτίωση του ΑΕΠ κατά 610-820 δισ. ευρώ το 2050, σύμφωνα με τη μελέτη του EIGE.
Οπότε, η ισότητα των φύλων στο STEM μπορεί να υποστηρίξει μια βιώσιμη οικονομία, όπως υποστηρίζει και σχετικό άρθρο του WEF ενόψει της ετήσιας συνάντησης ηγετών κυβερνήσεων και οργανισμών στο Νταβός, 16-20 Ιανουαρίου 2023, όπου θα συζητηθούν οι παγκόσμιες προκλήσεις.
Εν κατακλείδι, ο κίνδυνος της συνεχούς υποεκπροσώπησης των γυναικών στο STEM σημαίνει την απώλεια ταλέντων. Η μείωση του χάσματος μεταξύ των φύλων στους τομείς της εκπαίδευσης STEM είναι επιβεβλημένη καθώς συμβάλει στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω τόσο της υψηλότερης παραγωγικότητας όσο και της αύξησης της απασχόλησης.
Τα κρυφά οφέλη της συνεργασίας της Coca-Cola με την Bain και την OpenAI
Η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης ως κορυφαίου τομέα επενδύσεων συνεχίζεται με τη συμφωνία της εταιρείας συμβούλων διαχείρισης, Bain, και της εταιρείας ανάπτυξης λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης, OpenAI. Η Bain έχει ενσωματώσει τις τεχνολογίες της OpenAI στα εσωτερικά συστήματα διαχείρισης γνώσης, στην έρευνα και στις διαδικασίες της για να βελτιώσει την αποδοτικότητά της – και τώρα προσφέρει το ίδιο στους πελάτες της.
Η Coca-Cola είναι η πρώτη εταιρεία που εκμεταλλεύεται αυτή την σημαντική συνεργασία. Ο πολυεθνικός κολοσσός πρόκειται να χρησιμοποιήσει εργαλεία που προέρχονται από την OpenAI, συμπεριλαμβανομένων των ChatGPT και DALL-E, για να αναθεωρήσει πλήρως τη στρατηγική marketing του.
Πρόκειται για έναν από τους πιο αναγνωρισμένους marketers συσκευασμένων προϊόντων παγκοσμίως, πράγμα που σημαίνει ότι η έγκαιρη υιοθέτηση λύσεων της OpenAI από την εταιρεία, θα μπορούσε να επιταχύνει περαιτέρω την τάση, ενώ παράλληλα θα παράγει πρακτικές περιπτώσεις χρήσης της εκκολαπτόμενης τεχνολογίας όσον αφορά το marketing.
Τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει η Coca-Cola
Το ChatGPT είναι ένα εργαλείο για το οποίο ακούμε συχνά τελευταία. Τι είναι όμως; Είναι μία εφαρμογή με τη μορφή chat που βασίζεται σε διάλογο και μπορεί να συντάσσει κείμενα. Ο χρήστης αρκεί να κάνει μία ερώτηση για οποιοδήποτε θέμα και το ChatGPT του απαντάει, με κείμενο που μοιάζει σαν να έχει γραφτεί από άνθρωπο.
Το DALL-E είναι ένα μοντέλο βαθιάς μάθησης που μπορεί να παράγει εικόνες με βάση ένα κείμενο. Οι διαφημιζόμενοι έχουν χρησιμοποιήσει αυτές τις τεχνολογίες κυρίως για έρευνα και εξερεύνηση, αλλά ορισμένοι τις έχουν χρησιμοποιήσει για τη σύνταξη διαλόγων στις διαφημίσεις.
Η συνεργασία της OpenAI με την Bain θα δώσει στην εταιρεία συμβούλων διαχείρισης άμεση πρόσβαση σε μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προσαρμογή ψηφιακών υπηρεσιών για τους πελάτες. Στην περίπτωση της Coca-Cola, αυτό φαίνεται ότι θα εκδηλωθεί σε εξατομικευμένη διαφήμιση που βασίζεται σε κείμενα και εικόνες που δημιουργούνται με τη βοήθεια της αυτοματοποίησης, μαζί με το ξεκλείδωμα ορισμένων νέων λειτουργικών αποδοτικοτήτων.
Η τεχνητή νοημοσύνη στο marketing
Το ChatGPT τέθηκε σε λειτουργία στο κοινό μόλις τον Νοέμβριο, αλλά έχει ωθήσει τις συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με το πόσο θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι της κατηγορίας.
Η Microsoft, η οποία είχε συνεργαστεί στο παρελθόν με την OpenAI, ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα μια επιπλέον επένδυση ύψους 9,5 δισεκατομμυρίων ευρώ στην startup. Ο τεχνολογικός κολοσσός έχει εφαρμόσει τις λύσεις γλωσσικής μάθησης της OpenAI στο Bing και στο πρόγραμμα περιήγησης Edge εν μέσω ενός νέου πολέμου αναζήτησης με την Google.
Οι κίνδυνοι
Η ιλιγγιώδης διαφημιστική εκστρατεία γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη έχει συμπληρωθεί από κάποιο ανανεωμένο σκεπτικισμό. Λύσεις όπως το ChatGPT εξακολουθούν να κάνουν πολλά πράγματα λάθος, μπορούν να εκφράζουν με αυτοπεποίθηση παραπληροφόρηση ή να συμπεριφέρονται με περίεργους τρόπους.
Η Microsoft πρόσφατα περιόρισε τον αριθμό των αλληλεπιδράσεων συνομιλίας που μπορούσαν να έχουν οι χρήστες με την τεχνητή νοημοσύνη, αφού οι μακροχρόνιες συνομιλίες οδήγησαν σε απωθητικά αποτελέσματα. Οι καλλιτέχνες έχουν επίσης αποδοκιμάσει εργαλεία όπως το DALL.E, τα οποία συχνά εκπαιδεύονται σε εικόνες που έχουν κατασκευαστεί από ανθρώπους, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία και την ιδιοκτησία.
Ένα άλλο πιθανό πρόβλημα με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για το marketing είναι ότι έχει δημιουργηθεί επανειλημμένα προηγούμενο ότι τα έργα τέχνης που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορούν να προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα ή να αποδίδονται σε έναν ανθρώπινο δημιουργό.
Τα ζητήματα γύρω από τα πνευματικά δικαιώματα και τη μη εξουσιοδοτημένη χρήση δεδομένων ευρύτερα θα μπορούσαν να αποτρέψουν άλλες μάρκες από το να εισέλθουν στον χώρο.
Η σημασία της πρωτιάς
Παρά τους κινδύνους αυτούς, υπάρχουν αναμφισβήτητα οφέλη από το να είσαι πρώιμος παίκτης στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης – ιδίως για παγκόσμιες μάρκες όπως η Coca-Cola.
Η ταχεία ανάλυση των υφιστάμενων εκστρατειών και η βελτιστοποίηση των μελλοντικών δραστηριοτήτων marketing με τη χρήση συστημάτων Generative AI, θα επιτρέψει στα τμήματα marketing να δημιουργήσουν γρήγορα ένα ευρύ φάσμα προσαρμοσμένου, πολυκαναλικού περιεχομένου, γραφικών και βίντεο, για να προσελκύσουν τους καταναλωτές.
Υπάρχουν επίσης σημαντικά οφέλη για συμβουλευτικές εταιρείες όπως η Bain, αλλά και για την ίδια την OpenAI. Τα δεδομένα που συλλέγονται μέσω των δραστηριοτήτων marketing είναι ωφέλιμα για την εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης, διασφαλίζοντας ότι οι μελλοντικές επαναλήψεις θα είναι ακόμη πιο ελκυστικές για τους marketers.
Για μια εταιρεία κλίμακας όπως η Coca-Cola, το να επιτρέψει στην Open AI να κάνει πολλές από τις διαδικασίες δημιουργίας και marketing είναι πραγματικά ένα προοδευτικό σκεπτικό. Ακόμα δεν γνωρίζουμε το πλήρες εύρος των δυνατοτήτων που μπορεί και θα προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στο marketing, αλλά φαίνεται ότι θα παίξει κρίσιμο ρόλο στο μέλλον του.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Γ. Ρούντος αναδεικνύει στοχαστικά τη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των θεμάτων για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα, που δίνει προσανατολισμό και για εταιρικές στρατηγικές.
«Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα», τονίζει ο Γιάννης Ρούντος σε μια συζήτηση για τον ρόλο του Πολιτισμού στη σύγχρονη ζωή και στο ζητούμενο της ευημερίας, αλλά και τη σύνδεση του Πολιτισμού με όλους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Πλέον, έξω από επιχειρηματικές δραστηριότητες, που υπηρέτησε από θέση ευθύνης στην ασφαλιστική κοινότητα για τον τομέα των Εταιρικών Υποθέσεων, της Επικοινωνίας – Δημόσιας Εικόνας και της Βιώσιμης Ανάπτυξης, έχει την άνεση να μη στρογγυλοποιεί τις απόψεις του με διπλωματικές τοποθετήσεις (άλλωστε, δεν το έκανε ποτέ), αλλά να θέτει τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Γιάννης Ρούντος δεν περιορίζεται σε τεχνικά ζητήματα, αναδεικνύει στοχαστικά τη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης των θεμάτων για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα, που δίνει προσανατολισμό και για εταιρικές στρατηγικές.
Συνέντευξη στον Νίκο Μωράκη*
Κύριε Ρούντο, οι έννοιες της Υπευθυνότητας και της Βιώσιμης Ανάπτυξης έχουν περάσει στην ημερησία διάταξη των επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια, ενώ έχουν προστεθεί και τα ESG στη συζήτηση και στον σχεδιασμό των εταιρειών. Από τις αρχές του 21ου αιώνα, όταν είχατε ξεκινήσει μεταξύ των πρώτων να μιλάτε για την Επιχειρηματική Υπευθυνότητα, έως σήμερα τί έχει αλλάξει; Γιάννης Ρούντος: Άλλαξαν πολλά. Η πρόβλεψη και οι φόβοι του τότε έγιναν πραγματικότητα στο παρόν σε ορισμένους τομείς, π.χ. στα περιβαλλοντικά και κλιματικά ζητήματα, ενώ τα κοινωνικά προβλήματα έγιναν περισσότερα και πιο περίπλοκα. Ακόμη, προκλήθηκαν απανωτές, συνδεδεμένες μεταξύ τους κρίσεις που διατάραξαν τις ισορροπίες και τον έλεγχο στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων, ενώ άλλαξαν εύλογα και οι όροι διακυβέρνησης, τα μοντέλα ηγεσίας και οργάνωσης των επιχειρήσεων. Η τεχνολογική κοσμογονία έφερε ανατρεπτικές μεταμορφώσεις. Από τη διαισθητική και διανοητική-στοχαστική πρόβλεψη, λοιπόν, περάσαμε στη βιωματική εμπειρία και την ανάλυση. Τούτο σημαίνει ότι για τις έννοιες που συζητούμε, έχει εξελιχθεί η συνείδηση και βέβαια, η σχετική τεχνογνωσία. Έτσι, η Ευθύνη και η Βιωσιμότητα έχουν θέση σε σχεδιασμούς και στρατηγικές επιχειρήσεων, οργανισμών, κυβερνήσεων. Μεταφράζονται σε οδηγίες, σε κανονιστικά πλαίσια, σε κριτήρια και γίνονται Σκοπός.
Ειδικότερα οι ESG παράγοντες έχουν καταστεί αναπόσπαστο μέρος των επιχειρηματικών μοντέλων… Γ.Ρ.: Πράγματι, εδώ φαίνεται να υπάρχουν δύο ροπές. Η μια αφορά στις επιχειρήσεις που ακολουθούν τη συγκεκριμένη τάση χάριν προσαρμογής και η δεύτερη στις επιχειρήσεις που δεν ακολουθούν απλώς την τάση αλλά προχωρούν σε μια νέα στάση, αναπροσδιορίζοντας και αναδιαμορφώνοντας από τη βάση την επιχειρηματική φιλοσοφία και κουλτούρα τους. Οι δεύτερες είναι μειοψηφία, είναι μεγάλες κατά κανόνα επιχειρήσεις και συνδέονται με διεθνείς stakeholders. Για έναν αποστασιοποιημένο παρατηρητή, αυτές οι επιχειρήσεις είναι διακριτές. Σπέρνουν εντατικά στο πεδίο της επιχειρηματικής νοοτροπίας και των ανθρωπίνων πόρων με υπομονή και μεθοδικότητα, δεν αυτοπαγιδεύονται με την εργαλειοποίηση των ESG από το marketing των εντυπώσεων. Η τάση από τη στάση απέχουν παρασάγγας.
Ωστόσο, θα συμφωνούσατε πως τα ESG είναι ένας πρακτικός τρόπος να βρεθούν ενεργά οι επιχειρήσεις μέσα στα σύγχρονα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και διακυβερνητικά ζητήματα; Γ.Ρ.: Αναμφίβολα ναι. Φθάσαμε σήμερα να εφαρμόζουμε λογικές κανονιστικής συμμόρφωσης μέσω των κριτηρίων ESG, διότι δεν έχει εδραιωθεί μια ενιαία και σεβαστή επιχειρηματική ηθική ως υπέρτατος νόμος, που θα μπορούσε να ρυθμίζει συμπεριφορές σε αυτά τα ζητήματα στη βάση μιας ομογενοποιημένης κουλτούρας στο σύνολο της επιχειρηματικής κοινότητας. Αυτός είναι ο κρίσιμος ρόλος ενός ισχυρού επιχειρηματικού πολιτισμού, που δεν υπήρξε ειδικά στην Ελλάδα και πλέον γίνεται προσπάθεια να συγκροτηθεί πρακτικά μέσω της αντίθετης διαδρομής, δηλαδή με αφετηρία τους κανονισμούς και τα πλαίσια συμμόρφωσης. Ειδικότερα με τα ESG, με βασικό δέλεαρ τη δυνατότητα χρηματοδότησης. Τα κριτήρια ESG ήλθαν ως τεχνική ακολουθία του CSR, που όριζε περισσότερο ηθικά το ζήτημα της προσέγγισης των επιχειρήσεων και ήταν προαιρετική επιλογή τους. Το Responsibility είναι έννοια της Ηθικής. Με τη σειρά του, το CSR είχε προκύψει από την ανάγκη να απαλλαγούν οι επιχειρήσεις από το ενοχικό σύνδρομο που τις έστρεφε στη φιλανθρωπία. Ήταν μια απάντηση στην κυρίαρχη άποψη των τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα πως «η μοναδική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι η κερδοφορία και τίποτε άλλο», σύμφωνα με το δόγμα του Μίλτον Φρίντμαν, εισηγητή του μονεταρισμού. Η φιλανθρωπία, έτσι, λειτούργησε σαν ένα πλυντήριο επιχειρηματικών ενοχών. Όλες οι φάσεις του επιχειρείν απέναντι στον άνθρωπο και την κοινωνία, αντανακλούν τις εκάστοτε συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του πολιτισμού στις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Ας θεωρήσουμε, λοιπόν, τα ESG ως ένα αποκύημα της ιδέας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, προσαρμοσμένο στα μέτρα της κανονιστικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων. Φυσικά, τα κριτήρια διαφοροποιούνται από επιχείρηση σε επιχείρηση, ανάλογα με το αντικείμενό της.
Πιστεύετε πως στην Ελλάδα θα λειτουργήσουν τα ESG; Είναι εφικτός ένας ισχυρός επιχειρηματικός πολιτισμός, που αναφέρατε; Γ.Ρ.: Πιστεύω πως η εφαρμογή τους θα κριθεί επί της ουσίας μόνον αν εισαχθούν στον κορμό του ελληνικού επιχειρείν, δηλαδή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και εννοώ να αφομοιωθούν ως αναγκαιότητα βιωσιμότητας και ανάπτυξης σε ένα ευρύτερο και υγιές, βιώσιμο και αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον. Βέβαια, το πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτή η εφαρμογή στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που βρίσκονται αντιμέτωπες με δυσεπίλυτα προβλήματα λειτουργίας και απόδοσης, είναι μέρος μιας άλλης συζήτησης. Ο επιχειρηματικός πολιτισμός είναι συναφής γενικότερα με μια επιτυχή προοπτική της εφαρμογής των ESG, στη διάσταση της παιδείας για το νόημα των παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, που μπορεί να δώσει περιεχόμενο στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων και των εργαζομένων και στις πρακτικές για το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση. Λέω ο «επιχειρηματικός πολιτισμός» διότι είναι άλλου επιπέδου για τη βιωματική ποιότητα εργαζομένων και στελεχών και πρωτίστως της ηγεσίας σε έναν επιχειρηματικό οργανισμό να έχουν πιλότο, ας πούμε, την αριστοτελική κοσμοθέαση και άλλο να έχουν μια κανονιστική οδηγία συμμόρφωσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή, νομίζω, είναι η μεγάλη διαφορά που μπορεί να κάνει ο πολιτισμός στην εφαρμογή των ESG.
Ναι, αλλά εδώ μιλάμε για μια μακροπρόθεσμη διαδικασία εισαγωγής του πολιτισμού στην επιχειρηματική καθημερινότητα… Πόσο αποτελεσματικό μπορεί να είναι αυτό; Γ.Ρ.: Θα συμφωνήσω, συμμερίζομαι την επιφύλαξη για γρήγορη απόδοση. Γι’ αυτό πιστεύω πως η κανονιστική εφαρμογή των ESG θέλει μεγάλη πίστωση χρόνου, ώστε να οδηγήσει υπό κατάλληλες συνθήκες εφαρμογής τις επιχειρήσεις από την καθ’ υπαγόρευση εμπέδωση «καλών συνηθειών» σταδιακά στο χτίσιμο ενός επιχειρηματικού πολιτισμού ηθικών αξιών. Αυτός ο δρόμος της υπαγόρευσης, ενώ πρακτικά φαίνεται μάλλον πιο σύντομος, μπορεί να μείνει σε «ρηχά νερά». Δεν αρκούν οι τρόποι. Δείτε για παράδειγμα, για το Περιβάλλον-Environment (Ε) και το Κλίμα έχουν αναπτυχθεί περί τα 170 carbon credits, ένας θαυμαστός μηχανισμός πειθούς. Πώς από μια προσέγγιση οικονομικής εκτίμησης και ανταπόδοσης, μπορεί η συνείδηση να οδηγηθεί στο ηθικά ποιοτικό στοιχείο ώστε η συμμόρφωση να είναι αυτονόητη και αυτόβουλη; Ό,τι επιβάλλεται ή υπαγορεύεται παράγει έναν μηχανισμό αντίδρασης, μια δυσφορία. Η ψυχή και ο νούς, οι δύο μήτρες του πολιτισμού δηλαδή, δεν ακολουθούν με την απαραίτητη ευφορία, αλλά πειθαναγκάζονται μέσω μιας τεχνικής σκοπιμότητας. Αν φύγουμε από το Κλίμα και μιλήσουμε για τα κριτήρια-πλαίσια στην Κοινωνία-Social (S) και τη Διακυβέρνηση-Governance (G), η κατάσταση γίνεται πολύ πιο περίπλοκη στο τί, το πώς και το γιατί, στον τρόπο μέτρησης της αποδιδόμενης αξίας. Το Social (S) στα ESG είναι το πιο αγνοημένο σήμερα, με τις διάφορες εκφάνσεις ανθρωπιστικών κρίσεων λόγω συρράξεων, φτώχειας και μεταναστεύσεων να εξελίσσονται χωρίς απάντηση και λύσεις. Ειδικότερα για την Κοινωνία και τον Άνθρωπο, η ασφαλιστική κοινότητα μέσα στην οποία εργάστηκα, έχει αποστολή δεδομένης οφειλής. Αξίζει μελέτης η έκθεση του Kai-Uwe Schanz, που διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ασφαλιστές μπορούν να επεκτείνουν την εγγενή κοινωνική χρησιμότητά τους και να ενισχύσουν τον ρόλο τους στην προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας. Μάλιστα, στα μέτρα των ESG αποτελεί σοβαρό πλαίσιο αξιολόγησης, που είναι εμπνευσμένο από το μοντέλο Three Scope του Greenhouse Gas Protocol και κατευθύνει τις ασφαλιστικές εταιρείες στην αξιολόγηση του κοινωνικού ίχνους που γράφουν στους υπαλλήλους, τους πελάτες και τους επενδυτές τους.
Τοποθετείτε, αν αντιλαμβάνομαι σωστά, πιο πάνω την Κοινωνία στο τρίπτυχο ESG. Γ.Ρ.: Τοποθετώ την Κοινωνία στον πυρήνα του τρίπτυχου, διότι είναι ο μοναδικός αμετάβλητος παράγων σε κάθε εξίσωση ευημερίας. Ο προσδιορισμός «κοινωνική» (πρέπει να) είναι ο παρονομαστής κάθε θεσμού, δραστηριότητας και μεγέθους: κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική οικονομία, κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.λπ. Όταν αναφερόμαστε στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, θα πρέπει να μας απασχολεί «για ποιούς». Μόνο για την Κοινωνία έχει περιεχόμενο προόδου η Βιώσιμη Ανάπτυξη, κάθε άλλη «ανάπτυξη» είναι ύποπτη. Και εδώ ο πολιτισμός της κοινωνικής μέριμνας, της αλληλεγγύης, της υγείας, της ισότητας, του δικαίου, της εργασίας, του βιώσιμου πλανήτη, ο πολιτισμός δηλαδή που παράγει το κοινωνικό αντίκρισμα, ορίζει το πρόσημο και βαθμολογεί την επιτυχία σε κάθε ένα ξεχωριστά από τα Sustainable Development Goals του Ο.Η.Ε.. Από τον 1ο Στόχο για την εξάλειψη της Φτώχειας, μέχρι τον τελευταίο, 17ο Στόχο για τις Συνεργασίες, που αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τον καλύτερο κόσμο που θέλουμε. Όλοι οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι πολιτιστικά στοιχήματα. Ο πολιτισμός είναι ο συνεκτικός ιστός των Στόχων.
Αναφέρεσθε συχνά στην κοινωνική δικαιοσύνη. Ποιό νόημα της δίνετε; Γ.Ρ.: Η κοινωνική δικαιοσύνη αφορά σε κάτι πολύ ευρύτερο από το θεσμικό-νομικό πλαίσιο Δικαίου και πρέπει να δούμε τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει στη σύνθετη διαστρωμάτωση των κοινωνιών σήμερα και στην έκφραση της πολιτικής διακυβέρνησης. Περικλείει τα στοιχεία της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής που εξασφαλίζονται από τα ήθη και την παράδοση, υποστηρίζοντας την ομαλή διαδοχή και αλληλεγγύη των γενεών. Κοινωνικά δίκαιο είναι να συνομιλούν σε αυτή την εξέλιξη οι γενιές, να αποτρέπονται τα χάσματα – κάτι που δεν ευνοείται από την εκτός ελέγχου επιτάχυνση και τον τρόπο ζωής, να αποτρέπεται η περιθωριοποίηση των απερχομένων και ο κανιβαλισμός στην απάνθρωπη πρακτική της κατίσχυσης των δυνατών έναντι των αδυνάμων. Κοινωνική δικαιοσύνη αποδίδεται όταν διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ποιότητα ζωής: τη στέγαση, την εκπαίδευση, την εργασία όχι μόνον ως πηγή βιοπορισμού αλλά και κοινωνικοποίησης, την καλή υγεία. Ως «αντισεισμική» βάση της κοινωνικής ειρήνης και ομαλότητας, η κοινωνική δικαιοσύνη είναι η πιο απτή και άμεση έκφραση πολιτισμού σε μια κοινωνία που θέλει να ευημερεί.
Θα λέγατε ότι το «purpose» που σηκώνουν σαν σημαία οι επιχειρήσεις στον σχεδιασμό τους, είναι ένας οδηγός επιχειρηματικού πολιτισμού στην προοπτική της ευημερίας; Γ.Ρ.: Είναι ένας έλλογος οδηγός, κάτι σαν σύνοψη διάλεξης σε νηπιαγωγείο, ώστε να προφυλαχθεί η επιχείρηση από το «πράσσειν άλογα». Όταν δεν συντρέχει η πνευματική και ψυχική ωριμότητα του κοινού στο οποίο απευθύνεται, δηλαδή δεν έχει υπάρξει σχετικό βίωμα και παράδειγμα, ούτε συνάφεια με την καθημερινή επιχειρηματική ζωή και τις πρακτικές ώστε το purpose να αφομοιωθεί, αυτό φυτεύεται ως κλισέ. Το κάρο μπροστά από το άλογο δηλαδή, οπότε έχουμε «purpose πράσινα άλογα». Χρειαζόμαστε τη βιωματική εμπειρία που θα δονήσει τον νου και την ψυχή. Θα βρεθούν αυτοί οι στοχαστές και οι ηγέτες που παρατηρούν, αυτοί που θα ταξινομήσουν, θα κωδικοποιήσουν και θα φέρουν στον ορίζοντα του οράματος ως «κλειδί» ζωής αξίες, τρόπους και συμπεριφορές. Έτσι παράγεται πολιτισμός και αποκτά περιεχόμενο ο Σκοπός.
Σήμερα όπως το purpose, στο γλωσσάρι των επιχειρήσεων για τη βιωσιμότητα προβάλλονται κομβικές έννοιες, όπως το innovation, το teamwork. Γ.Ρ.: Αξίζει να δούμε πώς ένας τεχνολογικός πολιτισμός μπορεί να γίνεται μέρος μιας μεγάλης εικόνας του κόσμου, απαντώντας στην υπαρξιακή αγωνία με δημιουργικό τρόπο και αποτέλεσμα. Η καινοτομία είναι εξ ορισμού γρανάζι της εξέλιξης και η εξέλιξη είναι η τροφή της συνέχειας του πολιτισμού. Μπορεί η καινοτομία να είναι ευεργετική για το κοινό καλό, αλλά και καταστροφική σε περιπτώσεις που η χρήση της συγκρούεται με αξίες της Ηθικής στην κοινωνική ζωή. Ας σκεφθούμε για παράδειγμα τον πυρηνικό όλεθρο ή μια τεχνητή νοημοσύνη που θα αντιρρέπει στη βιοηθική. Συνδεδεμένη με την αναζήτηση της αλλαγής, κάθε καινοτομική ιδέα ή ενέργεια είναι ο τρόπος για να πάμε τα πράγματα πιο πέρα. Η καινοτομία, για την εξέλιξη την πολιτιστική -των υλικών αξιών- και την πολιτισμική -των άυλων αξιών- θα πρέπει να σηματοδοτεί μια νέα πρόταση δημιουργικής σύνθεσης επ’ αγαθώ στην αλληλουχία των δεδομένων. Από τα πιο μικρά -π.χ. μια τεχνική εφεύρεση που διευκολύνει την καθημερινότητά μας στο σπίτι- μέχρι τα πιο μεγάλα, όπως η επίλυση ενός κορυφαίου ζητήματος που μπορεί να συνιστά και κρίση, ας πούμε το ενεργειακό στην εποχή μας. Η πολυσυζητημένη ομαδικότητα, εξάλλου, για να είναι λειτουργική χρειάζεται βάσεις κοινής πολιτισμικής αναφοράς. Τα γράμματα, οι γλώσσες, οι τέχνες, οι επιστήμες, οι θρησκείες, είναι φορείς στοιχείων πολιτισμού. Όπου υπάρχει πολυπολιτισμικότητα, οι ομάδες δουλεύουν καλά όταν τα στοιχεία πολιτισμού ρέουν αμφίδρομα – πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται μια θεμελίωση αναγνώρισης και σεβασμού της διαφορετικότητας. Στις ομάδες έχει ιδιαίτερη σημασία η ουσιαστικότητα της συμμετοχής με τους ίδιους όρους και η αναγνώριση της μοναδικότητας της έκφρασης, όταν αυτή διοχετεύεται στην ομαδική εργασία. Εδώ μιλούμε για πολιτισμό της ομαδικότητας σε ακολουθία της ισότιμης συμμετοχής στα κοινά, που είναι ορθόδοξη αρχή για μια πραγματική δημοκρατία – έννοια που στις μέρες μας έχει φθαρεί από τον συγκεντρωτισμό.
Στην ασφαλιστική αγορά διακριθήκατε ως πρωτοπόρος σε αντίληψη, ιδέες και πρακτικές ανάπτυξης της υπευθυνότητας. Ποιές είναι σήμερα, κατά τη γνώμη σας, οι προτεραιότητες στον κλάδο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη; Γ.Ρ.: Η συνάφεια του ασφαλιστικού αντικειμένου με την κοινωνική και περιβαλλοντική ευθύνη είναι άμεση. Η ασφάλιση κουμπώνει στο κλίμα, στην υγεία, στην οικονομική ευημερία: με δύο λέξεις, στην Ποιότητα Ζωής. Ο κλάδος πρέπει να αναπτύξει δυναμικά την κατανόηση, αναγνώριση-εκτίμηση και ανάληψη κινδύνων από ακραία καταστροφικά φαινόμενα, να αντιληφθεί ως κορυφαία πρόκληση την κλιματική αλλαγή. Μπορεί να συμβάλει προϊοντικά, με έξυπνα προγράμματα, στη μετάβαση στην πράσινη οικονομία και στις επενδύσεις σε ΑΠΕ, στην οικολογική μετακίνηση και ηλεκτροκίνηση, στην κάλυψη της ευθύνης για τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Για περιβαλλοντικές καλύψεις, δεν περνούν πράγματα μέσα από την υποχρεωτική ασφάλιση και τον κλιματικό νόμο, απαιτούνται πρωτοβουλίες. Φυσικά, το μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα είναι αυτονόητη και εύκολη, σχολική θα έλεγα υποχρέωση είτε με πρακτικές καθαρής ενέργειας είτε με αντισταθμιστική αγορά ρύπων για εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, όπως είναι οι ασφαλιστικές. Είναι παρήγορο ότι έστω και τώρα, η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος συνδέθηκε με το Environmental Programme Finance Initiative του Ο.Η.Ε. και υιοθετεί τις Αρχές της Αειφόρου Αφάλισης. Με την Interamerican, είχαμε προτρέξει από το 2006 σε αυτή τη σύνδεση που μας έβαλε σε σωστό δρόμο. Στην υγεία επίσης, χρειάζεται μια ανθρωποκεντρική επανεκτίμηση των κοινωνικών αναγκών σε μεγάλο εύρος πληθυσμού, με γνώμονα τον περιορισμό του κόστους ασφαλιστικής κάλυψης, μαζί με το κρατικό σύστημα. Ένα δημόσιο σύστημα υγείας με συνέργειες κράτους και ιδιωτών, κοινωνικά αποτελεσματικό και οικονομικά προσιτό. Οι ασφαλιστές να αναζητήσουν ενδοκίνητρα και τρόπους γι’ αυτό. Ιδιαίτερα στην πρωτοβάθμια και την ψηφιακή υγεία υπάρχουν οφθαλμοφανείς δυνατότητες ανάπτυξης με κοινωνική αξία. Ομοίως και στη δημιουργία οικοσυστημάτων για το ευ ζην, στην περιφέρεια των ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας. Να προσθέσω το εθνικό διακύβευμα του δημογραφικού, όπου οι εταιρείες αξίζει να δουν παροχές που ευνοούν τη γεννητικότητα. Υπάρχει ανάγκη υποστήριξης της πληθυσμιακής εθνικής κυριαρχίας, καθώς η υποστήριξη της εδαφικής κυριαρχίας σε έρημους τόπους δεν έχει ισχυρό νόημα. Στην ασφαλιστική αγορά, μόνο η Eurolife έχει αναλάβει αξιόλογη σχετική πρωτοβουλία.
Στον πολιτισμό όπου επιμένετε, υπάρχει πεδίο δράσης για τον ασφαλιστικό κλάδο; Γ.Ρ.: Θα ξαναπώ ότι ο πολιτισμός είναι ομπρέλα κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής ευθύνης. Με εντυπωσιάζει το γεγονός ότι όχι μόνον οι ασφαλιστές αλλά και άλλοι κλάδοι υπεκτιμούν το εθνικό κεφάλαιο «Πολιτισμός», θεωρώντας πως δεν είναι ισχυρή η συνάρτηση με το επιχειρησιακό τους αντικείμενο. Μάλιστα, πολλές μεγάλες εταιρείες ξένων συμφερόντων ευθυγραμμίζονται παθητικά με την έδρα και την κεντρική γραμμή των μετόχων, για τους οποίους είναι άγνωστη ή αδιάφορη η δυναμική του πολιτισμού στην τοπική μας κοινωνία και οικονομία. Έχω την εξαιρετική εμπειρία για παράδειγμα, ως ενεργό μέλος εδώ και μια δεκαετία, της μεγάλης αξίας του έργου που παράγει το σωματείο «Διάζωμα» γι’ αυτό το εθνικό προϊόν. Το πρότυπο έχει μεταφερθεί με κυβερνητική εντολή και στον σχεδιασμό της Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας με βασικό πυλώνα τον πολιτισμό, που ανοίγει διαύλους για να αναγεννηθεί η ζωή, το δάσος και η τοπική οικονομία μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021. Δεν αναφέρομαι μόνον στον πλούτο της πολιτιστικής κληρονομιάς των αρχαιοτήτων. Διερωτώμαι γιατί από αρμόδια τμήματα για την ευθύνη και τη βιωσιμότητα δεν επιβάλλονται στους επενδυτές οι ιδιαίτερες τοπικές αξίες του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών. Τέτοια υπαλληλική και διεκπεραιωτική υποτέλεια ή έλλειψη γνώσης, ενδιαφέροντος και επιχειρηματικής ευφυίας;
Καταλήγοντας, θα διακινδυνεύατε μια εκτίμηση για το μέλλον, μια γνώμη για το πρόταγμα σχετικά με τη βιωσιμότητα; Γ.Ρ.: Οφείλουμε να είμαστε θετικοί, αποφασιστικοί και προσηλωμένοι στην επίτευξη κοινών στόχων, σταθεροί σε κοινές αρχές και αξίες, αλλά και προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο ενός δυστοπικού μέλλοντος. Βλέπετε ως παράδειγμα, πόση δυστοκία υπάρχει στην προσπάθεια να βρεθεί ένα κοινό πεδίο αναφοράς και προσπάθειας στη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Οι αντιστάσεις από κράτη μεγάλους ρυπαντές και από μεγάλα επιχειρηματικά και οικονομικά συμφέροντα για πρακτικά βήματα μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος, έκαναν και την τελευταία Σύνοδο COP27 της Αιγύπτου άνευρη και φιλολογική, με ευχολόγια. Έτσι, η απόκλιση από τους Στόχους που τέθηκαν σε προηγούμενες Συνόδους είναι δεδομένη, με ό,τι αυτό σημαίνει για καταστροφικές συνέπειες ακραίων φαινομένων. Η κλεψύδρα για τη λήψη δραστικών μέτρων προκειμένου να δοθεί ανάσα ζωής στον πλανήτη αδειάζει. Η απεξάρτηση από τον ορυκτό άνθρακα, η μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό C απομακρύνεται, καθώς συντρέχει μάλιστα η μεγάλη και μακρά ενεργειακή κρίση. Πέρα από το κλίμα, έχουμε εισέλθει σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση διαχείρισης του απρόβλεπτου, μέσα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις. Επομένως, χρειάζεται να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση με βαθειές αναγνώσεις και προβλεπτικότητα, με καλά αντανακλαστικά και συντονισμένες, εύστοχες αντιδράσεις σε πρώτο χρόνο. Στον αναπτυγμένο κόσμο, οι περισσότερες οικονομίες μπαίνουν σε μια καθοδική δίνη χρέους, δημιουργούνται τεράστιες τρύπες στα δημοσιοοικονομικά. Σε περιπτώσεις μάλιστα, π.χ. στις Η.Π.Α., διαβάζω ότι αγνοείται και από τη FED πού μπορεί να κρύβεται το τεράστιο χρέος και αυτό είναι τρομακτικό. Πυροδοτούνται παντού αντιθέσεις και συγκρούσεις, αναφύονται διεκδικήσεις, στήνονται πολυσύνθετες γεωπολιτικές διελκυστίνδες με μανδύα μεγαλοϊδεατισμού. Το «γαία πυρί μειχθήτω» σημαίνει κρίσεις, καταστροφές και τραγικές απώλειες. Στον κόσμο του μέλλοντος έχουμε την ευθύνη να δούμε την εκθετική επιδραστικότητα της τεχνολογίας, τα νέα μοντέλα διοίκησης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού πάνω στη διαχείριση του αναπάντεχου, αλλά προ πάντων να επενδύσουμε στην αποφασιστική και καθοριστική δύναμη του ανθρώπινου παράγοντα – σε αυτό που ήδη έχει χαρακτηριστεί από μελλοντολόγους «ανθρωπόκαινος εποχή». Θα ήθελα, μέσα σε αυτό το αδιαίρετο μείγμα κινδύνων, ευκαιριών και προκλήσεων να δω έναν παγκόσμιο κοινό δρόμο ανελαστικών δεσμεύσεων για έναν καλύτερο κόσμο με κοινωνική ειρήνη και ευημερία, όσο και αν αυτό δεν ακούγεται ρεαλιστικό σε τέτοιες συνθήκες. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές.
«Τοποθετώ την Κοινωνία στον πυρήνα του τρίπτυχου ESG, διότι είναι ο μοναδικός αμετάβλητος παράγων σε κάθε εξίσωση ευημερίας. Ο προσδιορισμός «κοινωνική» (πρέπει να) είναι ο παρονομαστής κάθε θεσμού, δραστηριότητας και μεγέθους: κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική οικονομία, κοινωνική επιχειρηματικότητα κ.λπ.»
«Οφείλουμε να είμαστε θετικοί, αποφασιστικοί και προσηλωμένοι στην επίτευξη κοινών στόχων, σταθεροί σε κοινές αρχές και αξίες, αλλά και προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο ενός δυστοπικού μέλλοντος»
«Στον κόσμο του μέλλοντος έχουμε την ευθύνη να δούμε την εκθετική επιδραστικότητα της τεχνολογίας, τα νέα μοντέλα διοίκησης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού πάνω στη διαχείριση του αναπάντεχου, αλλά προ πάντων να επενδύσουμε στην αποφασιστική και καθοριστική δύναμη του ανθρώπινου παράγοντα»
Στην Eurobank, με το βλέμμα πάντα μπροστά και με στόχο να συμβάλουμε σε ένα βιώσιμο μέλλον, έχουμε εντάξει το #ESG στη στρατηγική μας και παράλληλα επενδύουμε στην ευαισθητοποίηση όλων μας.
Το ESG Thinking είναι μια νέα εμπειρία μάθησης 3 επεισοδίων που βρίσκεται σε εξέλιξη. Στο πρώτο διαδραστικό επεισόδιο «ESG and the World», συζητήσαμε μαζί με τον Ilias Strachinis και τον Grigoris Toulias, παρουσιαστές ντοκιμαντέρ για την ελληνική άγρια φύση, καθώς και την Marianna Skylakaki, οικονομολόγο, παρουσιάστρια και εκδότρια, για τις μεγάλες κρίσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και για το ρίσκο που αναλαμβάνουμε για τις μελλοντικές γενιές. Στο δεύτερο επεισόδιο «ESG and Eurobank», 7 άνθρωποι της Eurobank μίλησαν για τα βήματα που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα προς ένα βιώσιμο μέλλον.
Το #ESG είναι ένα common mindset εκείνων που νοιάζονται για τους ανθρώπους και τον πλανήτη, για την οικονομία που υπηρετεί την ανάπτυξη και την ευημερία για όλους, σήμερα και αύριο. Η καλλιέργεια αυτής της “κοινής νοοτροπίας” είναι ένα κρίσιμο στοιχείο της κουλτούρας της Eurobank.
Έγραψα τον «Πλούτο» επειδή πιστεύω με όλη μου την καρδιά πως μπορούμε να έχουμε πολύ περισσότερη ουσιαστική αφθονία και ευημερία στη ζωή μας, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας.
Καταλαβαίνω, ακούγεται παράδοξο. Όμως έχουμε παρανοήσει τι είναι Πλούτος. Και αυτό έχει ολέθρια σημασία: Στην πραγματικότητα αναζητούμε την ευτυχία με αναποτελεσματικό τρόπο, καταλήγοντας στερημένοι από χαρά, καταλήγοντας να καταναλώνουμε αχόρταγα τους φυσικούς πόρους του πλανήτη μας, σε μια αέναη προσπάθεια να κλείσουμε μέσω των αγορών συναισθηματικά κενά τα οποία απλά δεν κλείνουν.
Ο «Πλούτος» είναι στην πραγματικότητα ένα βιβλίο βιωσιμότητας / ESG το οποίο απευθύνεται εξ’ ίσου σε πολίτες αλλά και επιχειρήσεις. Φέρνει στην επιφάνεια το θέμα το οποίο δεκαετίες τώρα κρατάμε καλά κρυμμένο «κάτω από το χαλάκι»: Την κατανάλωση.
Η κατανάλωση φυσικών πόρων δε μπορεί να συνεχιστεί ως έχει. Δε μπορούμε να καταναλώνουμε ετησίως 2.4 φορές του φυσικούς πόρους. Απλά μαθηματικά. Δε γίνεται. Ο χρόνος τελείωσε. To IPCC, η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος, ήταν ξεκάθαρη στο τελευταίο report του Απριλίου: Έχουμε 2 έως 3 χρόνια πριν οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης γίνουν ανεξέλεγκτες. Και ποια είναι η αιτία της κλιματικής κρίσης; Φυσικά η ανεξέλεγκτη κατανάλωση, σε όλες τις μορφές της.
Όμως, μια διαφορετική προσέγγιση στον πλούτο είναι εφικτή. Μπορεί τελικά να είναι πολύ πιο εύκολο να γίνουμε απεριόριστα πλούσιοι. Και ναι, δεν εξαιρώ φυσικά τον οικονομικό πλούτο.
Την επόμενη Παρασκευή 4/11 στις 20:00 θα παρουσιάσω για πρώτη φορά τον Πλούτο και τις ιδέες πίσω από το βιβλίο μου – ένα masterclass για τη βιωσιμότητα από άλλη σκοπιά, σε συνεργασία με πολύτιμους συνεργάτες. Στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων (Εχελιδών 19 & Πειραιώς 144, Αθήνα).
Φιλοδοξώ η εκδήλωση αυτή να μετατραπεί σε ένα χρήσιμο masterclass για την έννοια του πλούτου. Στην εκδήλωση θα έχω τη χαρά να συζητήσω για τον πλούτο με έναν best selling συγγραφέα, μία κορυφαία life coach, έναν άστεγο ακτιβιστή που αγωνίζεται ακούραστα για την αντιμετώπιση της αστεγίας, έναν υπέροχο νέο με πολύ βαριά αναπηρία που έχει καταφέρει να διαπρέπει, μεταξύ άλλων, στον επιχειρηματικό στίβο, έναν πετυχημένο επιχειρηματία, startupper, καθώς και έναν διάσημο μαιευτήρα influencer που γνωρίζει καλά πώς πραγματικά ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή. Θα έχω λοιπόν ως συνομιλητές τον Στέφανο Ξενάκη, τη Μάρεα Λαουτάρη, τον Μιχάλη Σαμόλη, τον Χάρη Ασλανίδη, τον Λευτέρη Παπαγεωργίου και τον Κωνσταντίνο Περιστέρη.
Θα χαρώ πολύ να σε δω από κοντά. Έχουμε προβλέψει χρόνο για να συζητήσουμε όλοι μαζί.
ΥΓ: Εάν θέλεις να βοηθήσεις ώστε το μήνυμα του «Πλούτου» να φτάσει όσο το δυνατόν πιο μακριά, μπες σε αυτό το link: https://tinyurl.com/9wejmfpt
Σήμερα, το λεγόμενο “Tech Driven Compliance” αποτελεί μονόδρομο, σε ό,τι αφορά την προσπάθεια οργανισμών -κυρίως του Χρηματοπιστωτικού κλάδου, αλλά όχι αποκλειστικά- να γίνουν συμβατοί με τους κανονισμούς που θέτουν κράτη και εποπτικές αρχές.
Στο παρόν αφιέρωμα θα δούμε τα βασικότερα των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η RegTech, αλλά και τα εμπόδια που υπάρχουν για την ευρεία υιοθέτησή της.
Η RegTech, επίσης γνωστή ως «Ρυθμιστική Τεχνολογία», είναι μια κατηγορία εφαρμογών λογισμικού για τη διαχείριση της κανονιστικής συμμόρφωσης. Οι εταιρείες επενδύουν στο RegTech ως τρόπο εξοικονόμησης χρόνου και χρήματος, επιτρέποντας την εκτροπή πόρων που κάποτε αφιερώνονταν στη συμμόρφωση με τις κανονιστικές ρυθμίσεις, προς άλλες κατευθύνσεις. Είναι ένας αναδυόμενος τομέας που αξιοποιεί την τεχνολογία πληροφοριών για να ενισχύσει τις κανονιστικές διαδικασίες.
Ο σκοπός της RegTech είναι να παρέχει υψηλότερο επίπεδο ποιότητας με χαμηλότερο κόστος. Αυτό γίνεται με τη βελτίωση της διαφάνειας και της συνέπειας μέσω της τυποποίησης κανονιστικών διαδικασιών και της ορθής ερμηνείας βελτιώνοντας τη διαφάνεια και τη συνέπεια, τυποποιώντας τις κανονιστικές διαδικασίες και παρέχοντας ορθή ερμηνεία των δυσνόητων ή και ασαφών κανονισμών. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, μέσω της RegTech μπορούν να επιταχυνθούν διαδικασίες, αλλά και να αλλάξουν αυτές στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού της επιχείρησης.
Η συντριπτική πλειοψηφία των λύσεων RegTech απευθύνεται στον χρηματοπιστωτικό κλάδο (Financial Services), αλλά λύσεις υπάρχουν για τον ευαίσθητο κλάδο της φροντίδας υγείας (Healthcare), τις κατασκευές (Manufacturing), τη λιανική (Retail), τις ασφάλειες (Insurance), στις Τηλεπικοινωνίες, τις νομικές υπηρεσίες, τον ακαδημαϊκό τομέα, τις κανονιστικές Αρχές και τους Μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς.
Σύμφωνα με τη Deloitte, το μέγεθος της αγοράς της RegTech αναμένεται να φθάσει τα $10.950 εκ. έως το 2027, από $2.236 εκ. το 2020, με αθροιστικό ετήσιο ποσοστό αύξησης για το χρονικό διάστημα 2021-2027, 24% (CAGR 24%). Οι λύσεις που παρέχονται μπορούν να ταξινομηθούν σε πέντε κατηγορίες: • Κανονιστικές αναφορές • Διαχείριση κινδύνων • Έλεγχος και ταυτοποίηση χρηστών • Συμμόρφωση • Παρακολούθηση συναλλαγών
Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιoύνται στο RegTech Μπορεί το ίδιo το RegTech να μην έχει ακόμη την επιθυμητή διείσδυση, όμως οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στις λύσεις που υλοποιούνται περιλαμβάνουν μια σειρά από ιδιαίτερα οικείες. Έτσι, στο RegTech χρησιμοποιούνται από μια έως και όλες οι ακόλουθες τεχνολογίες: • Big Data & Analytics • APIs • Blockchain • Cloud Computing • Robotics • Ψηφιακές Υπογραφές • Αναγνώριση φωνής και κειμένου
Ρυθμιστική Τεχνολογία & Τράπεζες Η RegTech λειτουργεί προς όφελος του χρηματοπιστωτικού κλάδου με έμφαση στην εποπτική παρακολούθηση, στην αναφορά και στη συμμόρφωση. Παρά το γεγονός ότι λύσεις RegTech ήδη αξιοποιούνται σε ορισμένους κρίσιμους τομείς, αυτή δεν εφαρμόζεται ακόμη σε ευρεία κλίμακα. Σύμφωνα με έρευνα της RegTech Associates, η οποία διεξήχθη το χρονικό διάστημα Οκτώβρη-Δεκέμβρη του 2020, σχεδόν οι μισοί από τους RegTech vendors θεωρούν ότι τα τρέχοντα επίπεδα υιοθέτησης RegTech στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι «μέτρια», ενώ το ένα τρίτο των ταξινομεί το επίπεδο ως «χαμηλό». Οι προμηθευτές με λύσεις για την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι με το 78,8% να θεωρεί ότι η υιοθέτηση του RegTech είναι «υψηλή» ή «μέτρια».
Οι εμπειρίες και οι αντιλήψεις για την υιοθέτηση του RegTech ποικίλλουν ανάλογα με το είδος του προβλήματος που αντιμετωπίζεται (π.χ. χρηματοοικονομικό έγκλημα, διαχείριση κανονισμών και συμμόρφωσης, αναφορά κανονιστικών ρυθμίσεων), το οποίο αντικατοπτρίζει άλλες ευρείες τάσεις της αγοράς. Οι ρυθμιστικές αρχές και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα συμμερίζονται την άποψη ότι η RegTech έχει ακόμη κάποιο δρόμο να προχωρήσει πριν επιτύχει ένα βαθύτερο επίπεδο διείσδυσης στην αγορά. Από εμπορική άποψη, οι περισσότερες εταιρείες που ασχολούνται με τη RegTech είναι αισιοδοξούν για την εμπορική τους απόδοση, με σχεδόν τα δύο τρίτα να σημειώνουν αύξηση πωλήσεων το 2020 και ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία (82,3%) να αναμένει περαιτέρω ανάπτυξη το 2021.
Τα εμπόδια υιοθέτησης της τεχνολογίας Παρά τα υψηλά επίπεδα εμπορικής αισιοδοξίας, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην υιοθέτηση των Ρυθμιστικών Τεχνολογιών. Αυτά οφείλονται είτε σε εσωτερικές διαδικασίες των οργανισμών, είτε σε εξωτερικούς παράγοντες. Ανάμεσα στους σημαντικότερους εσωτερικούς παράγοντες, οι οποίοι αποτελούν εμπόδιο στην υιοθέτηση RegTech, εντοπίζονται οι μεγάλοι κύκλοι προμηθειών, η έλλειψη εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των αγοραστών, οι δυσκολίες στις εσωτερικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, περιορισμοί που προέρχονται από παλαιές και ασύμβατες on-premise τεχνολογίες των επιχειρήσεων και, φυσικά, από την έλλειψη σχετικού budget. Τα κρισιμότερα εξωτερικά εμπόδια στην υιοθέτηση RegTech είναι η διστακτικότητα των ρυθμιστικών αρχών να προωθήσουν λύσεις, η έλλειψη προτύπων δεδομένων και διαλειτουργικότητας και, φυσικά, η έλλειψη ενός ψηφιακά ενεργοποιημένου πλαισίου εργασιών.
Οι προκλήσεις για το RegTech industry Η έρευνα δείχνει ότι το RegTech είναι ένας τομέας έχει να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες δεν είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, αλλά αντίθετα αλληλεπιδρούν και δημιουργούν εμπόδια στην ευρεία υιοθέτηση λύσεων που θα ξεδιπλώσουν την δυναμική του κλάδου. Ανάμεσα σε αυτά τα προβλήματα είναι η έλλειψη στρατηγικής στον κλάδο, η οποία έλλειψη οδηγεί σε επιμέρους κινήσεις διάφορους οργανισμούς εν είδη τακτικισμού.
Ο κλάδος τώρα κάνει τα πρώτα βήματα για την εκπροσώπησή του, η οποία θα του δώσει ώθηση. Η ίδια η τεχνολογία θέτει τους δικούς της περιορσιμούς, καθώς υπάρχει ασυμβατότητα ανάμεσα σε legacy IT και σύγχρονες λύσεις – όπως αναφέραμε ήδη παραπάνω. Τα στάνταρ που υπάρχουν αυτή τη στιγμή δεν επαρκούν με αποτέλεσμα, οι (σχεδόν) άπειροι κανόνες και τα πάμπολλα, διαφορετικών τύπων δεδομένα να οδηγούν υποχρεωτικά σε ένα δαιδαλώδες τοπίο για τους ενδιαφερόμενους αγοραστές. Στους ειδήμονες είναι γνωστή η έλλειψη γνώσης για την αξία της Ρυθμιστικής Τεχνολογίας, έλλειψη γνώσης που οδηγεί και οδηγείται από την έλλειψη ταλέντων και επιστημόνων με γνώσεις πέρα από το IT (για παράδειγμα, τεχνολογικές, οικονομικές, συμμόρφωσης). Φυσικά, η περιορισμένο standardization δεν ελκύει επενδύσεις στον τομέα.
Αν τα παραπάνω φαντάζουν ανυπέρβλητα, τότε… κρατηθείτε γιατί τα σημαντικότερα των εμποδίων ακολουθούν. Η πρώτη από τις τρεις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το RegTech είναι -όσο και αν φαίνεται απίστευτο- η απουσία γνώσης για το τι είναι και ποια είναι η χρησιμότητά του. Η δεύτερη πρόκληση είναι η κωλυσιεργία των εποπτικών αρχών να παροτρύνουν τις εταιρείες να αυξήσουν την υιοθέτηση RegTech ως μέρος της εποπτικής διαδικασίας. Τέλος, η απουσία των μεγάλων ονομάτων ανάμεσα στους vendors που προσφέρουν λύσεις RegTech κατακερματίζει την αγορά και λειτουργεί αποτρεπτικά για τις επενδύσεις, καθώς αυξάνει το ρίσκο τους, μέσα από την διαφαινόμενη αδυναμία για κλιμάκωσή.
Ασφάλεια και RegTech στον χρηματοπιστωτικό κλάδο Οι χρηματοοικονομικές εταιρείες έχουν αυστηρές κανονιστικές υποχρεώσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Αυτές οι εταιρείες πρέπει να αποδείξουν ότι κατανοούν βαθιά κάθε πελάτη και τον κινδύνου οικονομικού εγκλήματος στον οποίο είναι εκτεθειμένες.
Για το λόγο αυτό άλλωστε, απαιτείται η συλλογή και επικύρωση καίριων πληροφοριών για τους πελάτες τους, οι οποίες πρέπει να αναθεωρούνται και να να ενημερώνονται διαρκώς. Για πελάτες υψηλότερου κινδύνου, όπως πολιτικούς, ακόμη υψηλότερα επίπεδα στη επικαιροποίηση των στοιχείων είναι απαραίτητα.
Επιπλέον, οι χρηματοοικονομικές εταιρείες πρέπει να παρακολουθούν και να αναφέρουν οποιαδήποτε ύποπτη συναλλακτική δραστηριότητα που θα μπορούσε να είναι ενδεικτική νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή χρηματοδότησης τρομοκρατίας.
Η διαχείριση και παραμονή σε συμμόρφωση με όλες αυτές τις απαιτήσεις είναι ένα πολύ περίπλοκο πρόβλημα, αλλά το RegTech αποδεικνύεται ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην παροχή σχετικών λύσεων. Με την υιοθέτηση τεχνολογιών όπως τα API και cloud computing, μέσω των οποίων μπορούν εύκολα να μεταφερθούν δεδομένα για τον έλεγχο πελατών, να γίνει επαλήθευση εγγράφων ή έλεγχος ονόματος (name screening), μεγάλο μέρος της χειροκίνητης προσπάθειας στη διαδικασία KYC ((Know Your Customer) μπορεί να αυτοματοποιηθεί. Η μηχανική μάθηση είναι, επίσης, βασική τεχνολογία που οδηγεί την επιτυχία της RegTech στην καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος. Το Machine Learning σε συνδυασμό με πιο παραδοσιακές προσεγγίσεις που βασίζονται σε κανόνες μπορεί σημαντικά να βελτιώσει τον εντοπισμό ύποπτης δραστηριότητας, αναλύοντας τη συμπεριφορά του πελάτη, αλλά και πολλαπλά σύνολα δεδομένων για τον εντοπισμό ανωμαλιών.
Ποιος είναι ο ρόλος των λύσεων RegTech στον τραπεζικό τομέα στην Ελλάδα, σήμερα; Οι εποπτικές υποχρεώσεις των τραπεζών έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι ορισμένες υπηρεσίες (όπως κυρίως οι υπηρεσίες πληρωμών) μπορούν να παρέχονται πλέον και από άλλους παρόχους, οι οποίοι δεν υπόκεινται στο ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, χωρίς την ψηφιακή υποδομή η διαχείριση των σχετικών υποχρεώσεων είναι περίπου αδύνατη. Πρόσφατα, σε μία επίσημη συνάντηση παραγωγικών φορέων ειπώθηκε ότι ο ελληνικός τραπεζικός τομέας διακρίνεται, ιδιαίτερα, στον τομέα της τεχνολογίας. Ετσι, είναι. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν επενδύσει στον τομέα αυτό σημαντικά. Θεωρώ ότι θα συνεχίσουν το ίδιο δυναμικά.
Ποια είναι τα κυριότερα εμπόδια για την καινοτομία του RegTech, σε ό,τι αφορά τη χρήση του από τις τράπεζες; Δεν θεωρώ ότι υπάρχουν εμπόδια, απλώς το κρίσιμο είναι να υπάρχει αντίστοιχη ανταπόκριση, ιδίως από τους συναλλασσόμενους, αλλά και από τις ίδιες τις εποπτικές αρχές. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει επίσης δώσει πολύ σημαντικά δείγματα σχετικής προσαρμογής. Υπάρχει μία διστακτικότητα από τους συναλλασσόμενους, ιδίως τα φυσικά πρόσωπα. Θα πρέπει να διατηρήσουμε τη φυσική μας παρουσία σε τράπεζες, οργανισμούς, υπηρεσίες, μόνο όπου είναι αναγκαίο. Χρειάζεται χρόνος για να αναπτύξουμε σχετική νοοτροπία. Επομένως, το μεγαλύτερο εμπόδιο για τις τράπεζες είναι να πείσουν τους συναλλασσόμενους να εμπιστευτούν το καινοτόμο και πρωτοποριακό.
Καθ. Λίλιαν Μήτρου, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ποιες συνθήκες οδήγησαν στην εμφάνιση του RegTech; Η προσέγγιση του λεγόμενου RegTech αντανακλά την ανάγκη της συνέργειας δικαίου και τεχνολογίας, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικότερη η συμμόρφωση προς κανονιστικές απαιτήσεις. Μία ανάγκη που αποτυπώθηκε στην υιοθέτηση της προστασίας δια/ εκ σχεδιασμού (data protection by design). Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για την ενίσχυση των διαδικασιών κανονιστικής συμμόρφωσης, το RegTech δίνει έμφαση στον έλεγχο, τον περιορισμό του ανθρώπινου σφάλματος, τον έγκαιρο εντοπισμό προβλημάτων αλλά και την πρόγνωσή τους. Η ανάδειξη του Regtech πρέπει να αποδοθεί αφενός στις εξελίξεις της επιστήμης των δεδομένων, της Τεχνητής Νοημοσύνης και της διακυβέρνησης των πληροφοριών και αφετέρου στην αύξηση των κινδύνων που συνεπιφέρει η μη συμμόρφωση με τον νόμο, όπως π.χ. η πρόβλεψη επιβολής υψηλών προστίμων για παραβίαση του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ-GDPR). Ως γενεσιουργό παράγοντα της εξέλιξης του Regtech πρέπει επίσης να σημειώσουμε την ανάγκη των επιχειρήσεων να ανταποκριθούν – με τον νομικά βέλτιστο και οικονομικά εφικτό και αποδοτικό τρόπο- στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την αρχή της λογοδοσίας που εισήγαγε ο ΓΚΠΔ, να είναι δηλ. σε θέση να επιδείξουν και να αποδείξουν συμμόρφωση. Ποια είναι η σχέση του Data Protection Officer με το RegTech; Αλληλοαναιρούνται ή αλληλοσυμπληρώνονται; Προκαταρκτικά πρέπει να επισημάνουμε ότι όσα «υπόσχεται» το RegTech, δηλαδή η εποπτεία και η ανάλυση της συμμόρφωσης, αλλά και η επισήμανση και διόρθωση αποκλίσεων, ανήκoυν ακριβώς στη σφαίρα των καθηκόντων και ευθύνης του Υπευθύνου Προστασίας Δεδομένων (ΥΠΔ-DPO) ενός οργανισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι (μπορεί να) τον υποκαθιστά. Το RegTech χρειάζεται τον ΥΠΔ για να αναπτυχθεί και δεν είναι σωστό να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται με τρόπο που υποβιβάζει ή και αναιρεί τον ρόλο του. Αντίθετα, θα πρέπει να λειτουργεί υποστηρικτικά, εδραιώνοντας και ενισχύοντας την ικανότητα του ΥΠΔ να παρακολουθεί τη συμμόρφωση και να ενημερώνει και να συμβουλεύει τον υπεύθυνο επεξεργασίας. Δρ. Γιάννης Ηλιάδης, CISSP-ISSMP, Μέλος Δ.Σ., (ISC)2 Hellenic Chapter
Πώς θα περιγράφατε συνοπτικά τη σχέση της Aσφάλειας Πληροφοριών με την Ιδιωτικότητα Δεδομένων; Η ανάγκη για αυξημένη Ιδιωτικότητα Δεδομένων στη σύγχρονη, παγκοσμιοποιημένη και πλήρως διαδικτυακή, εποχή μας είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Αυτό έχει οδηγήσει σε παγκόσμια ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση σε επίπεδο σχετικών Κανονιστικών και Νομικών Πλαισίων (π.χ. GDPR, CCPA, DIFC Data Protection Law, South Africa POPIA, Canada Digital Charter Implementation Act, Australia Privacy Act, China PIPL).
Αυτή η τάση των τελευταίων ετών, της ιδιαίτερης ευαισθησίας απέναντι στην Ιδιωτικότητα Δεδομένων και της κανονιστικής απαίτησης για έγκαιρο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό σχετικών μέτρων προστασίας της, δεν μειώνει και δεν αντιμάχεται την ανάγκη για ανάλογη εξέταση των κινδύνων που σχετίζονται με την Ασφάλεια Πληροφοριών και για υλοποίηση των αντίστοιχων μέτρων. Η Ιδιωτικότητα και η Ασφάλεια δεν βρίσκονται σε ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος (zero sum game) και δεν είναι αντίρροπες δυνάμεις.
Αντιθέτως, οι κανονιστικά επιβαλλόμενες μελέτες Ιδιωτικότητας PIA & DPIA έχουν στρώσει ένα μονοπάτι κοινής εξέτασης και σχεδιασμού των κατάλληλων μέτρων Ασφάλειας και Ιδιωτικότητας, οδηγώντας σε ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση της επιχειρησιακής διακυβέρνησης σε αυτά τα θέματα.
Πέραν αυτού, το 60% των επαγγελματιών Ασφάλειας Πληροφοριών πιστεύει ότι μία ισχυρή στάση των επιχειρήσεων απέναντι σε θέματα προστασίας της Ιδιωτικότητας αποτελεί παράγοντα που συμβάλλει ουσιαστικά στην αυξημένη ανθεκτικότητα της ψηφιακής υπόστασης των επιχειρήσεων (digital resilience).
Αυτή η συνέργεια μεταξύ Ιδιωτικότητας και Ασφάλειας, με θετικά αποτελέσματα για αμφότερες, είναι ιδιαίτερα επωφελής την τρέχουσα περίοδο που παρατηρείται: • αύξηση στις επιθέσεις κατά της εφοδιαστικής αλυσίδας κατά 78% [3], • αύξηση των κινδύνων από τρίτα μέρη κατά 73%, • παγκόσμια στροφή των υποδομών Πληροφορικής από τις παραδοσιακές on-premise στο Cloud, οδηγώντας στην ανάδυση νέου τύπου κινδύνων.
Η προαναφερθείσα ευρεία υιοθέτηση του Cloud έχει οδηγήσει σε αντίστοιχη επιχειρησιακή ανάγκη και τάση για μετεκπαίδευση των επαγγελματιών Ασφάλειας και Ιδιωτικότητας σε θέματα Ασφάλειας Cloud [6] με τη χρήση της πιστοποίησης (ISC)2 CCSP (βλ. σχετική μελέτη, αναφορά DoD και για περισσότερες πληροφορίες: isc2-chapter.gr). Οι λύσεις που προσφέρει το RegTech για ποιους τομείς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ιδιαίτερα χρήσιμες ή και απαραίτητες; Το RegTech παρέχει «τεχνολογικά προηγμένες λύσεις στις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις συμμόρφωσης». Οι εν λόγω τεχνολογικά προηγμένες λύσεις αφορούν κυρίως στους ακόλουθους τομείς. Λόγω του αναδυόμενου χαρακτήρα του RegTech, υπάρχουν άλλες έρευνες που αποτυπώνουν την κατάτμηση της αγοράς προϊόντων RegTech με διαφορετικό τρόπο: • Συμμόρφωση 41% • Διαχείριση Ταυτότητας 23% • Διαχείριση Κινδύνων 14% • Κανονιστικές Αναφορές 14% • ποπτεία Συναλλαγών 8%
Το RegTech ενδέχεται, εκ φύσεως, να επιφέρει ριζικές αλλαγές στο μοντέλο 3LoD (Three Lines of Defense) εξαιτίας των ακόλουθων εφαρμογών του: • Ψηφιακή και ευφυής διαχείριση των κινδύνων, ενσωματωμένη στον κύκλο ζωής του προϊόντος . • Ενσωμάτωση της συμμόρφωσης στις διαδικασίες της επιχείρησης, ακολουθώντας τις σχετικές προτροπές νέων προτύπων συμμόρφωσης και καθιστώντας την προσπάθεια συμμόρφωσης πιο αποτελεσματική και αποδοτική. • Ανασχεδιασμός του μοντέλου 3LoD ώστε οι δράσεις του να υλοποιούνται σε πραγματικό χρόνο και να περιλαμβάνουν συνεξέταση των κινδύνων που προέρχονται από τρίτα μέρη.
Έχετε κάποιους προβληματισμούς ή παρατηρήσεις σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του RegTech; Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, ορισμένα εκ των κυριότερων εμποδίων και κινδύνων στην εφαρμογή του RegTech είναι τα ακόλουθα: • Η κανονιστική αντιμετώπιση του RegTech δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη. • Οι δυνητικοί αγοραστές τεχνολογικών προϊόντων RegTech ακόμα θεωρούν ότι η εν λόγω τεχνολογία είναι ανώριμη. • Οι επιχειρήσεις που υπόκεινται σε πολλά Κανονιστικά Πλαίσια τείνουν να αποφεύγουν την ανάληψη κινδύνου (risk-averse) που εισάγεται με την πλήρη αυτοματοποίηση των διαδικασιών και διεργασιών Συμμόρφωσης και Εσωτερικού Ελέγχου. Η εν λόγω πλήρης ψηφιακή αυτοματοποίηση (μέσω αλγορίθμων) συνεπάγεται τη μείωση των δυνατοτήτων εποπτείας και παραδοσιακού ανθρώπινου ελέγχου των διαδικασιών και διεργασιών αυτών, δυνητικά αυξάνοντας τον κίνδυνο μη συμμόρφωσης. Αντώνης Ευαγγελίδης, Διευθυντής Εταιρικής Συμμόρφωσης & Προστασίας Δεδομένων (DPO), ΒΙΑΝΕΞ Α.Ε. – ΒΙΑΝ Α.Ε.
Ποιες ευκαιρίες πιστεύετε ότι προσφέρει η τεχνολογία στον Φαρμακευτικό Κλάδο σήμερα, σε συνδυασμό με την απαίτηση για καλύτερα φάρμακα για περισσότερες ασθένειες; Οι σημαντικότερες μεγατάσεις και οι ψηφιακές αναδυόμενες τεχνολογίες φέρνουν επανάσταση στη Φαρμακευτική Βιομηχανία και έχουν αλλάξει καθοριστικά τον τρόπο ανάπτυξης νέων φαρμάκων: η μηχανική μάθηση (ML) και τα Νευρωνικά Δίκτυα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανακάλυψη νέων εμβολίων , μονοκλωνικών αντισωμάτων και άλλων ανοσογκολογικών θεραπειών, η επεξεργασία φυσικής γλώσσας (NLP) βοηθά στην γρηγορότερη αναζήτηση ασθενών για συμμετοχή σε κλινικές (in silico) μελέτες μέσα από τα ηλεκτρονικά αρχεία (EHR) τους, οι Τρισδιάστατες εκτυπώσεις μασκών, ασπίδων, αναπνευστήρων και δισκίων σε σύντομο χρονικό διάστημα στην περίοδο της πανδημίας, η γονιδιωματική και η προσωποποιημένη ιατρική αυτοματοποίησαν τις προηγούμενες ρουτίνες και χειροκίνητες εργασίες διευκολύνοντας έτσι τις διαδικασίες διακίνησης φαρμάκων και βελτιώνοντας την ασφάλεια των φαρμάκων.
Η Φαρμακευτική Βιομηχανία κατόρθωσε μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης, την ανακάλυψη των εμβολίων μέσα σε χρονικό διάστημα 8 μηνών, μέσω σύμπτυξης των φάσεων κλινικών μελετών, κάνοντας το αδύνατο δυνατό, και συνεισφέροντας ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19. Η AI είναι παρούσα σε όλα τα Στάδια του Ταξιδιού του ασθενούς.
Οι θετικές γνωμοδοτήσεις για νέα φάρμακα από το FDA και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) το 2020 ήταν 97, πολύ περισσότερες από ότι του 2019 (66).
Από τότε που το FDA ενέκρινε το Spritam, το πρώτο συνταγογραφούμενο τρισδιάστατο φαρμάκο για τη θεραπεία των συμπτωμάτων επιληψίας, η τεχνολογία διαρκώς βελτιώνεται. Οι ερευνητές ερευνούν σήμερα την κατασκευή πολυστρωματικών δισκίων (polypills) μέσω τρισδιάστατης εκτύπωσης τους. Αυτά παρασκευάζονται για να περιέχουν πολλά φάρμακα ταυτόχρονα σε ένα δισκίο, με σκοπό να βοηθήσουν τους ασθενείς να ακολουθήσουν το θεραπευτικό σχήμα τους και να διαχειριστούν καλύτερα την συμμόρφωση στην αγωγή τους.
Ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός της Υγείας και Φαρμακοβιομηχανίας 4.0, βοηθά στην ανακάλυψη Νέων Φαρμάκων & Ιατροτεχνολογικών Εφαρμογών, στην παροχή πιο ποιοτικών υπηρεσιών Υγείας, στη συγκράτηση του κόστους υπηρεσιών, στη μείωση του ποσοστού % λαθών και στην Βελτίωση της Υγείας και της τελικής έκβασης των ασθενών.
Ποιος είναι ο ρόλος της Μηχανικής Μάθησης και της Τεχνητής Νοημοσύνης στη Φαρμακοβιομηχανία; Η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) και της Μηχανικής Μάθησης (DL) επιταχύνουν τις διαδικασίες ανακάλυψης και ανάπτυξης φαρμάκων μέσω ανάπτυξης νέων Αλγορίθμων. Βοηθούν στο σχεδιασμό αποτελεσματικών στρατηγικών μάρκετινγκ μετά την είσοδο των προϊόντων στην αγορά. Η αναγνώριση του κατάλληλου ασθενούς είναι ένα κρίσιμο βήμα στη διαδικασία ανακάλυψης και ανάπτυξης φαρμάκων, ειδικά για τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών.
Το λογισμικό που βασίζεται στη μηχανική μάθηση σαρώνει τα ηλεκτρονικά αρχεία υγείας (EHR) και τις μη δομημένες σημειώσεις των γιατρών για να βρει τους σωστούς ασθενείς βάσει φαινοτύπων.
Η AI απλοποιεί έτσι τον προσδιορισμό των κριτηρίων επιλεξιμότητας και τη συμπερίληψη των ασθενών και καθιστά επίσης τη διαδικασία ταυτοποίησης του δείγματος κοόρτης (cohort) ταχύτερη και φθηνότερη αποφεύγοντας τη χρήση μεγάλου αριθμού Δεδομένων.
Η Μηχανική Μάθηση και η Τεχνητή Νοημοσύνη δίνουν απίστευτες δυνατότητες που αλλάζουν και θα αλλάξουν τον κόσμο. Ήδη βελτιώνουν σε μέγιστο βαθμό την διασφάλιση της υγείας των πολιτών και την παροχή υψηλών ιατρικών υπηρεσιών, γεγονός που πριν από ορισμένα έτη ήταν αδιανόητο να τα συλλάβει ο ανθρώπινος νους.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Delloite, η χρήση μόνον της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να επιφέρει σημαντικα, τεράστια οφέλη στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας: • Σώζοντας 400.000 ζωές ετησίως, περίπου όσο ο μισός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης • Εξοικονομώντας €200 δισ., που αντιστοιχούν στο 12% των συνολικών δαπανών για την υγεία στην Ευρώπη και • προσφέροντας επιπλέον 1,8 δισ. εργατοώρες στο σύστημα υγείας, που κατ’ αντιστοιχία μεταφράζονται σε επιπλέον 500.000 θέσεις Επαγγελματιών Υγείας.
Γράφει o Νικήτας Κωνσταντέλλος, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος Ομίλου Εταιρειών ICAP
Οι διακεκριμένες εταιρείες, έχουν μία ολιστική και συστηματική προσέγγιση, για να
μπορούν να πετυχαίνουν τους πολλαπλούς στόχους που θέτουν και συνεπώς να διατηρούν ικανοποιημένες όλες τις Ομάδες Συμφερόντων (Stakeholders), όπως εργαζόμενοι, πελάτες, μέτοχοι, κοινωνικό σύνολο, δανειστές, προμηθευτές, συνεργαζόμενες εταιρείες κ.α.
Όλα όμως ξεκινούν από τους Ανθρώπους. Πιστεύω λοιπόν, ότι το κλειδί της επιτυχίας για μια επιχείρηση είναι να μπορεί να έχει ταυτόχρονα ευχαριστημένους και αποτελεσματικούς εργαζομένους. Πρέπει συνεπώς να έχει ως πρωταρχικό στόχο να καθιερωθεί ως Εργοδότης Επιλογής. Για να το καταφέρει όμως αυτό θα πρέπει να διαμορφώσει ένα ανταγωνιστικό και ελκυστικό πακέτο Συνολικών Παροχών (Total Offering), καθώς και το κατάλληλο περιβάλλον σε κρίσιμες περιοχές, που οι σύγχρονοι εργαζόμενοι δίνουν μεγάλη σημασία, όπως κουλτούρα, κλίμα, συνθήκες εργασίας, εκπαίδευση, ανάπτυξη, εξέλιξη, αποδοχές, παροχές, ESG δράσεις, ευ ζην κ.α.
Εφόσον λοιπόν η εταιρεία μπορεί να προσφέρει στους εργαζόμενούς της υψηλή αξία (high value proposition), αναβαθμισμένη εμπειρία (enhanced employee experience) και ένα εξαιρετικό ταξίδι σταδιοδρομίας (superb career journey), τότε θα είναι σε θέση να προσελκύει, αναπτύσσει και διακρατεί εργαζομένους που θα κάνουν πολύ καλά την δουλειά τους.
Ο κύκλος της επιτυχίας για μία επιχείρηση λοιπόν, όπως αποτυπώνεται στο γράφημα που ακολουθεί, θα πρέπει να αρχίζει με την εξασφάλιση της Υγείας, της Ευεξίας, της καλής Φυσικής Κατάστασης, της Ισορροπίας της Προσωπικής και Επαγγελματικής ζωής, του Ευ ζην και συνεπώς της Ευχαρίστησης των Εργαζομένων. Αυτό θα οδηγήσει το πλείστο των ανθρώπων να έχουν υψηλή Δέσμευση, Αφοσίωση, Παρακίνηση και Ενθουσιασμό.
Αναπόφευκτα, αυτό θα καταστήσει πολλούς εργαζομένους να είναι πετυχημένοι και αποδοτικοί, που θα παράγουν εξαιρετικά αποτελέσματα και ποιοτικά προϊόντα και υπηρεσίες. Εάν οι υπάρχοντες πελάτες μας, λαμβάνουν προϊόντα και υπηρεσίες που όχι μόνο καλύπτουν αλλά υπερβαίνουν τις προσδοκίες τους, τότε είναι πολύ ικανοποιημένοι, παραμένουν πιστοί και μεγαλώνουν την εμπορική σχέση μαζί μας.
Παράλληλα, αυτοί είναι πρόθυμοι να δώσουν συστάσεις για μας, η φήμη μας ως Προμηθευτής Επιλογής μεγαλώνει και είμαστε σε θέση να προσθέτουμε συνεχώς νέους Πελάτες. Με ολοένα και περισσότερους πιστούς και νέους πελάτες, αυξάνουμε τα έσοδά μας και εξασφαλίζουμε μια ισχυρή και αειφόρο ανάπτυξη με καλή κερδοφορία.
Αυτό, κάνει τους Μετόχους ευχαριστημένους και πρόθυμους να επενδύουν περισσότερο, τους δανειστές ικανοποιημένους ώστε να μπορούμε να δανειζόμαστε με μεγαλύτερη μόχλευση και καλύτερους όρους και τους Προμηθευτές να θέλουν να ισχυροποιούν την σχέση μαζί μας, προσφέροντάς μας καλύτερες τιμές.
Άρα τα Έσοδα, τα Κέρδη και γενικότερα η οικονομική ευρωστία της επιχείρησής μας βελτιώνονται συνεχώς και έτσι η Εταιρεία είναι σε θέση να δώσει πίσω στην Κοινωνία αλλά και στους Εργαζομένους μας ένα αξιόλογο κομμάτι από τα Κέρδη της. Μ’ αυτό τον τρόπο διακρίνεται και ξεχωρίζει ως επιχείρηση και εκπληρώνει τον ρόλο της ως ένας υπεύθυνος κοινωνικά Εταιρικός Πολίτης.
Ο Τομέας Συμβούλων Ανθρώπινου Δυναμικού της ICAP, ανέπτυξε πρόσφατα, ένα προηγμένο μοντέλο, το ICAP Nine Pillars: A comprehensive model of Total Offering to Employees, το οποίο περιγράφει αναλυτικά τους εννέα πυλώνες, με όλες τις συνιστώσες τους, στις οποίες η κάθε επιχείρηση πρέπει να σκοράρει ψηλά, ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει ως Εργοδότης Επιλογής.
Προφανώς και εσωτερικά, η ICAP Group, που έχει ήδη 1.200 εργαζόμενους, άρχισε πρώτη να χρησιμοποιεί το ίδιο μοντέλο. Ξεκινήσαμε λοιπόν τον Φεβρουάριο φέτος, ένα μεγάλο έργο το People Initiative, που στοχεύει στην σημαντική βελτίωση του Οργανισμού μας και στους εννέα πυλώνες του μοντέλου μας, το οποίο θα μας βοηθήσει να διακρινόμαστε ως ένας μοντέρνος Εργοδότης Επιλογής.
Οι εξελίξεις στο πεδίο της εταιρικής υπευθυνότητας και βιώσιμης ανάπτυξης είναι συνεχείς δημιουργώντας νέες προκλήσεις και ευκαιρίες στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό τομέα.
Το κανονιστικό πλαίσιο, όπως διαμορφώνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και διεθνώς, καθώς και οι τάσεις της χρηματοπιστωτικής αγοράς αναδεικνύουν την αναγκαιότητα εφαρμογής κριτηρίων που σχετίζονται με το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση (ESG) και τα καθιστούν σημαντικό και αναγκαίο παράγοντα για τη χρηματοδότηση νέων επενδύσεων.
Προκειμένου να ενσωματώσουν επιτυχώς τα κριτήρια ESG, οι εταιρείες του κλάδου των κατασκευών καλούνται να διαμορφώσουν ένα ενιαίο πλαίσιο πολιτικών και διαδικασιών και να προβούν στη γνωστοποίηση των σχετικών πληροφοριών σύμφωνα με το ισχύον εθνικό και ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για τις εισηγμένες εταιρίες. Παράλληλα, θα πρέπει να εναρμονίσουν τη δραστηριότητα τους με τις αρχές και τις προτεραιότητες που τίθενται από ευρωπαϊκές και διεθνείς πρωτοβουλίες όπως η Συμφωνία του Παρισίου, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal), οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs), το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταξινόμησης (EU Taxonomy).
Επιπλέον, οι εταιρείες μπορούν να συμμετέχουν σε κλαδικά εργαλεία αξιολόγησης που βασίζονται στα κριτήρια ESG όπως το GRESB, το BREEAM, το LEED αλλά και το WELL, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της βελτίωσης της απόδοσης τους, καθώς και την πρόσβαση τους σε νέες χρηματοδοτικές πηγές. Παράλληλα, οι παραπάνω πιστοποιήσεις δίνουν έμφαση σε θέματα διαχείρισης ενέργειας, κυκλικής οικονομίας, ορθής χρήσης φυσικών πόρων και ανακύκλωσης καθώς και προστασίας της ανθρώπινης υγείας, της βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια, όπως ορίζονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal), και ειδικότερα ο φιλόδοξος στόχος να γίνει η Ευρώπη η πρώτη Κλιματικά Ουδέτερη Ήπειρος έως το 2050, είναι σημαντικό οι επενδύσεις να κατευθύνονται προς βιώσιμες δραστηριότητες, ώστε οι εθνικές οικονομίες, οι επιχειρήσεις και εν γένει οι κοινωνίες μας να είναι πιο ανθεκτικές στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή.
Για αυτόν τον λόγο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες, δημιούργησε το Πανευρωπαϊκό Σύστημα Ταξινόμησης, ή αλλιώς «ταξινομία» (EU Taxonomy) που αποτελεί μέρος του πλαισίου της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση (EU Sustainable Finance).
Η Ταξινόμηση παρέχει σε εταιρείες, επενδυτές και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής την κατάλληλη ενημέρωση σχετικά με τις οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να θεωρηθούν περιβαλλοντικά βιώσιμες, δημιουργώντας ένα ασφαλές πλαίσιο για τους επενδυτές.
Η Ταξινόμηση καθορίζει έξι περιβαλλοντικούς στόχους, προκειμένου μια οικονομική δραστηριότητα να χαρακτηριστεί περιβαλλοντικά βιώσιμη: • Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, • Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, • Βιώσιμη χρήση και προστασία των υδατικών και των θαλάσσιων πόρων, • Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, • Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης • Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.
Παράλληλα ενισχύοντας την προσπάθεια του κατασκευαστικού τομέα για την δημιουργία νέων ή ανακαινισμένων κτιρίων που λαμβάνουν υπόψη θέματα Βιώσιμης Ανάπτυξης, η ΕΕ δημιούργησε ένα κοινό πλαίσιο αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις επιδόσεις των κτιρίων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, το Level(s) – The European framework for sustainable building.
Σύμφωνα με άρθρο στο περιοδικό του ευρωκοινοβουλίου The Parliament Magazine, το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 36% των εκπομπών ΑΦΘ σε επίπεδο ΕΕ προέρχεται από τα κτίρια ενώ μόνο το 1% από αυτά ανακαινίζεται κάθε χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη τα συγκεκριμένα στοιχεία, μια σημαντική πρωτοβουλία αναπτύχθηκε σε επίπεδο ΕΕ, το “Renovation Wave”, μια στρατηγική με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση του συνόλου των κτιρίων της ΕΕ κυρίως μέσα από την ανακαίνιση των υπαρχόντων κτιρίων. Άλλωστε, σύμφωνα με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula Von der Leyen, «το Κύμα Ανακαίνισης κτιρίων θα αποτελέσει βασικό πυλώνα του σχεδίου οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ επόμενης γενιάς».
Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης 2030 του ΟΗΕ αποτελούν την παγκόσμια πυξίδα για τις χώρες, αλλά και όλους τους οικονομικούς τομείς, στην πορεία τους προς τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Ειδικότερα για τον κατασκευαστικό κλάδο, έχουν αναγνωριστεί οι παρακάτω στόχοι στους οποίους έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει σημαντικά:
• Στόχος 6: καθαρό νερό και αποχέτευση • Στόχος 7: φτηνή και καθαρή ενέργεια • Στόχος 9 : βιομηχανία,καινοτομία και υποδομές • Στόχος 11: βιώσιμες πόλεις και κοινότητες • Στόχος 12: υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή • Στόχος 13: κλιματική αλλαγή
Παράλληλα, όμως, η θετική συνεισφορά του επεκτείνεται και στους υπόλοιπους στόχους. Περισσότερα στοιχεία για τη συμμετοχή του κατασκευαστικού τομέα μπορείτε να βρείτε εδώ: Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης στον κατασκευαστικό τομέα.
Είναι ευρέως κατανοητό ότι η περίοδος που διανύουμε έχει αλλάξει την προοπτική όλων σε θέματα προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος. Η περίοδος της πανδημίας COVID-19 ανέδειξε την ανάγκη λήψης συγκεκριμένων μέτρων για την προστασία της υγείας των εργαζομένων αλλά και του πλανήτη μιας και όλα τα επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν τη σύνδεση των πανδημιών με την καταστροφή του περιβάλλοντος. Οι εταιρίες καλούνται να επενδύσουν μεγάλα ποσά για την προσαρμογή των εγκαταστάσεων τους στις νέες απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας, και πιστοποιήσεις όπως οι παραπάνω μπορούν να εξασφαλίσουν μια ομαλή μετάβαση στη μετά-COVID εποχή. Η ίδια ανάγκη υπάρχει όχι μόνο για τα κτίρια γραφείων αλλά και για τις κατοικίες.
Συνοψίζοντας, ο κατασκευαστικός τομέας έχει στη διάθεσή του πληθώρα εργαλείων πιστοποίησης αλλά και χρηματοδοτήσεων που μπορούν να υποστηρίξουν την μετάβαση του σε Πρακτικές Βιώσιμης Ανάπτυξης, τις οποίες οι εταιρίες οφείλουν να αξιοποιήσουν ώστε να περάσουν στην επόμενη γενιά ανάπτυξης και βιωσιμότητας.
Λίγα λόγια για την Global Sustain Στο πλαίσιο αυτό, η Global Sustain, με ενεργή παρουσία τα τελευταία 15 χρόνια στους τομείς της βιώσιμης ανάπτυξης, της εταιρικής υπευθυνότητας, της ενσωμάτωσης ESG κριτηρίων, των υπεύθυνων επενδύσεων, της βιώσιμης χρηματοδότησης και της κανονιστικής συμμόρφωσης υποστηρίζει, εμπνέει και καθοδηγεί χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, διαχειριστές και ιδιοκτήτες περιουσιακών στοιχείων, επιχειρήσεις και οργανισμούς μέσω της συμβουλευτικής, της επικοινωνίας, της δικτύωσης και της εκπαίδευσης. Η εταιρεία έχει αναπτύξει εξειδικευμένες υπηρεσίες με δομημένη, λεπτομερή ποιοτική και ποσοτική προσέγγιση, παρέχοντας εργαλεία στις εταιρίες ώστε να ανταποκριθούν με επιτυχία στις ρυθμιστικές εξελίξεις και τις απαιτήσεις της αγοράς.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και οι 17 Παγκόσμιοι Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (SDGs) αποτελούν πλέον μέρος του σκοπού του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου, σύμφωνα με την τροποποίηση του ιδρυτικού του νόμου.
Αυτό, όπως εξηγεί στη «Ν» η κ. Μαρία Χρησταντώνη, υπεύθυνη Αειφορίας ΤΑΙΠΕΔ, σημαίνει ότι οι πρωτοβουλίες ενσωμάτωσης των αρχών της αειφορίας στις επενδύσεις που διαχειρίζεται το Ταμείο, θωρακίζονται νομικά. Αναφέρεται επίσης στο ESG Rating Tool, με το οποίο ολοκληρώνεται η αξιολόγηση των οργανισμών λιμένων και προτείνει ευρωπαϊκό σύστημα συγκριτικής αξιολόγησης της επίδοσης των λιμένων σε θέματα ESG, που δυνητικά θα ενίσχυαν την ηγετική θέση της ελληνικής ναυτιλίας στη νέα εποχή της «γαλάζιας οικονομίας».
Πώς επιδρούν στον ρόλο του ΤΑΙΠΕΔ, ως φορέα προσέλκυσης επενδύσεων για την Ελλάδα, οι µεταρρυθµίσεις που προωθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα θέµατα λογοδοσίας γύρω από περιβαλλοντικά, κοινωνικά και θέµατα εταιρικής διακυβέρνησης;
«”Οι επιχειρήσεις δεν επιτυγχάνουν μέσα σε κοινωνίες που αποτυγχάνουν” (Bjorn Stigson, πρώην πρόεδρος του Παγκόσμιου Επιχειρηματικού Συμβουλίου για την Αειφόρο Ανάπτυξη). Έχει πλέον καταστεί σαφές ότι η επιτυχία των επιχειρήσεων δεν σχετίζεται μόνο με την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους αλλά σχετίζεται και με το πώς διαχειρίζονται θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (δείκτες ESG). Οι δείκτες αυτοί καθορίζουν την επιχειρηματική συμπεριφορά και αποτυπώνουν την ικανότητα των εταιρειών να δημιουργούν αξία και να διαμορφώνουν αποτελεσματικές στρατηγικές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς επίσης επηρεάζουν τον βαθμό ενίσχυσης της κοινωνικής άδειας λειτουργίας τους και γι’ αυτό συγκεντρώνουν ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των επενδυτών.
Οι βιώσιμες επενδύσεις αποτελούν έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο τομέα, που όπως αποδείχθηκε από την εμφάνιση της πανδημίας Covid-19 είναι πολύ ανθεκτικός ακόμα και σε περιόδους κρίσης, μιας και τα κριτήρια ESG συσχετίζονται με την αύξηση της ανθεκτικότητας μίας επιχείρησης στις συνεχείς αλλαγές στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται. Η αύξηση των βιώσιμων επενδύσεων αναμένεται να συνεχιστεί, μιας και πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και επενδυτές βλέπουν την τρέχουσα κρίση ως μια κλήση αφύπνισης που επιταχύνει την ανάγκη για μια διαφορετική προσέγγιση στις επενδύσεις, καθώς έχουν γίνει παραλληλισμοί μεταξύ των απρόβλεπτων κινδύνων μιας πανδημίας και ζητημάτων όπως η κλιματική αλλαγή».
Αυτό σηµαίνει ότι οι δυνητικοί επενδυτές χρειάζονται περισσότερη και καλύτερης ποιότητας πληροφόρηση γύρω από τα ESG;
«Η δημοσιοποίηση εταιρικών πληροφοριών ESG αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο για τις επιχειρήσεις, μιας και η διαφάνεια σε αυτούς τους δείκτες τις καθιστά ελκυστικότερες στους επενδυτές, λόγω της δυνατότητας έγκαιρης εκτίμησης των επιδόσεών τους, λειτουργώντας ως μέτρο αποφυγής ρίσκου, ενώ παράλληλα διευκολύνει την πρόσβασή τους σε κεφάλαια/χρηματοδότηση και τις κάνει πιο ανταγωνιστικές.
Το ΤΑΙΠΕΔ, ως φορέας προσέλκυσης του 20% των εισροών Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στη χώρα σε τομείς-κλειδιά για την ελληνική οικονομία, όπως π.χ. οι μεταφορές, η ενέργεια και ο τουρισμός μπορεί -μέσα από τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών- να ενισχύσει σημαντικά την προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων, ενισχύοντας τις προσπάθειες για επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η χώρα για βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και για υποστήριξη του μακροπρόθεσμου στρατηγικού οράματος της Ε.Ε. για μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία μέχρι το 2050».
Τι γνωρίζουν γι’ αυτές τις προκλήσεις οι εταιρείες του χαρτοφυλακίου του ΤΑΙΠΕΔ;
«Τον Ιανουάριο του 2021, το ΤΑΙΠΕΔ διοργάνωσε ένα διαδικτυακό σεμινάριο προς όλες τις εταιρείες του χαρτοφυλακίου του για να τις ενημερώσει σχετικά με την επίδραση των κριτηρίων ESG στην ικανότητα μίας εταιρείας να παράγει αξία μακροπρόθεσμα και να τις προετοιμάσει για την ευχερέστερη προσαρμογή τους στις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες γύρω από θέματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και τις κατευθύνσεις που έχουν θέσει αρκετοί διεθνείς και ρυθμιστικοί οργανισμοί, όπως για παράδειγμα τα Ηνωμένα Έθνη σχετικά με τις Αρχές για Υπεύθυνες Επενδύσεις, την πρόσφατη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία “EU Green Deal” αλλά και τους νέους κανονισμούς που απορρέουν από το Σχέδιο Δράσης της Ε.Ε. για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά. Το εν λόγω σεμινάριο πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το ελληνικό δίκτυο της Κοινότητας Γνώσης και Καινοτομίας για την Κλιματική Αλλαγή (EIT Climate-KIC Hub Greece), το ελληνικό Δίκτυο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών UN SDSN Greece, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και την τράπεζα HSBC Greece.
Σε εθνικό επίπεδο, για να μπορέσει η Ελλάδα να διευκολύνει τη ροή κεφαλαίων με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα, θα πρέπει πολύ σύντομα να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ταξινόμησης, αξιολόγησης και επίβλεψης των πράσινων επενδύσεων στη χώρα, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα (EU Taxonomy).
Το ΤΑΙΠΕΔ είναι παρόν σε αυτήν την προσπάθεια και στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η συμμετοχή του στην ομάδα εργασίας του ΥΠΕΝ για την ενσωμάτωση της διάστασης της αειφορίας και ειδικότερα της κυκλικής οικονομίας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου για την Κυκλική Οικονομία».
Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες/εργαλεία που έχετε αναπτύξει εν όψει αυτών των αλλαγών και εφαρµόζετε ήδη;
«Το ΤΑΙΠΕΔ, αναγνωρίζοντας τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις της εποχής, που σχετίζονται με την ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, αλλά και την ανάκαμψη από την πανδημία με όρους βιωσιμότητας και δικαιοσύνης, αναζητά συστηματικά τρόπους ενσωμάτωσης των αρχών της αειφορίας αλλά και υιοθέτησης κριτηρίων ESG στο πρόγραμμα αξιοποίησης της ιδιωτικής περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου, ώστε πέρα από τα οικονομικά και δημοσιονομικά προκύπτοντα οφέλη, να χτίζονται τα θεμέλια μίας πιοανθεκτικής και ανταγωνιστικής οικονομίας, που σέβεται το περιβάλλον, δημιουργεί ποιοτικές θέσεις εργασίας και μία συνεκτική κοινωνία, προωθώντας την καινοτομία και ενισχύοντας την υιοθέτηση των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας.
Μέσα από τις μεμονωμένες προσπάθειες ενσωμάτωσης των αρχών της αειφορίας σε κάθε έργο χωριστά και της αναγνώρισης σημαντικών κριτηρίων αειφορίας ανά κατηγορία περιουσιακού στοιχείου του χαρτοφυλακίου, γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας ενός δομημένου συστήματος αξιολόγησης, το οποίο θα λειτουργούσε ουσιαστικά σαν οδικός χάρτης για τη μετάβαση κάθε περιουσιακού στοιχείου στην αειφορία, αλλά παράλληλα θα παρείχε τη δυνατότητα ευχερούς παρακολούθησης της πορείας της αειφορικής επίδοσης των επενδύσεων, πριν και μετά τη φάση υλοποίησης. Πρόκειται για την εμβληματική πρωτοβουλία του ψηφιακού ESG Rating tool του ΤΑΙΠΕΔ».
Πώς χρηµατοδοτήθηκε αυτό το έργο;
«Μετά την υποβολή της σχετικής πρότασης και την εξασφάλιση χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), το ΤΑΙΠΕΔ σε συνεργασία με την EBRD και την εταιρεία Global Sustain δημιούργησαν το ψηφιακό εργαλείο για την αξιολόγηση της επίδοσης του χαρτοφυλακίου του με κριτήρια ESG (ESG Rating Tool), με χρήση δεικτών επίδοσης (KPIs), το οποίο εξειδικεύτηκε για κάθε κατηγορία περιουσιακού του στοιχείου.
Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις παγκοσμίως που ένα Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων ενσωματώνει την αειφορία στις διαδικασίες του και είναι η πρώτη φορά που ένας δημόσιος οργανισμός στην Ελλάδα αναπτύσσει το δικό του ψηφιακό ESG Rating Tool. Βασίζεται στις καλύτερες διεθνείς πρακτικές και τα ευρέως αναγνωρισμένα πρότυπα και ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης (SDGs) και τις απαιτήσεις περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιδόσεων των μεγάλων χρηματοπιστωτικών και επενδυτικών ιδρυμάτων. Πιστεύουμε ότι θα μπορούσε να υιοθετηθεί ως βέλτιστη πρακτική από άλλους οργανισμούς του δημόσιου τομέα.
Η ομάδα αειφορίας του ΤΑΙΠΕΔ εργάζεται εντατικά για την ομαλή ενσωμάτωση του ESG Rating Τool στη λειτουργία του Ταμείου και συνεργάζεται στενά με τις διοικήσεις των εταιρειών του χαρτοφυλακίου για την εφαρμογή του εργαλείου και την εξαγωγή των πρώτων αποτελεσμάτων αξιολόγησης της αειφορικής τους επίδοσης. Η αξιολόγηση του χαρτοφυλακίου έχει ξεκινήσει από τα λιμάνια και ευελπιστούμε πολύ σύντομα να έχουμε ολοκληρώσει τα αποτελέσματα για το σύνολο αυτών. Απώτερος στόχος είναι η χορήγηση αυτού του εργαλείου στις εταιρείες του χαρτοφυλακίου μας, ώστε να παρακολουθούν την εξέλιξη της αειφορικής τους επίδοσης σε βάθος χρόνου».
Η αξιολόγηση του χαρτοφυλακίου του ΤΑΙΠΕΔ µε το ESG Rating tool άρχισε από τα λιµάνια, όπως λέτε. Πιστεύετε ότι έχει ιδιαίτερη βαρύτητα η ενσωµάτωση κριτηρίων ESG στη λειτουργία των λιµένων;
«Ειδικά στην περίπτωση των λιμανιών τα οποία συνυπάρχουν με τις πόλεις που τα περιβάλλουν, η βιώσιμη ανάπτυξη και διαχείρισή τους είναι απαραίτητη ώστε οι δύο αυτοί πόλοι να αναπτύσσονται αρμονικά και ο ένας προς όφελος του άλλου. Τα λιμάνια αποτελούν ζωτικό μέρος της βιομηχανίας θαλάσσιων μεταφορών και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στις αλυσίδες συνδυασμένων μεταφορών και στις περιφερειακές οικονομίες. Πρόκειται για πολυσύνθετες επιχειρήσεις που περιλαμβάνουν πολλές διαφορετικές οντότητες με έντονο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Τα λιμάνια, ως σύμπλεγμα μεταφορών, ενέργειας, βιομηχανίας και μπλε οικονομίας, είναι κινητήρες για την ελληνική οικονομία και υπό τις σωστές συνθήκες μπορούν να γίνουν επιταχυντές για την κυκλική οικονομία και την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο, κάθε λιμάνι είναι ξεχωριστό και έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και τα δικά του χαρακτηριστικά, ανάλογα με τις βασικές λειτουργίες του, τον τύπο των σκαφών που φιλοξενεί, τη γεωγραφική θέση, το μέγεθος κ.λπ. Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης Λιμένων (ESPO), για να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, κάθε ευρωπαϊκός λιμένας θα πρέπει να αναπτύξει έναν χάρτη πορείας που θα περιλαμβάνει ένα λεπτομερές σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για τη διευκόλυνση της μετάβασης στη βιωσιμότητα.
Το ESG Rating tool μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη διαμόρφωση του οδικού χάρτη για τη μετάβαση κάθε λιμένα στη βιωσιμότητα και επίσης να παρέχει ευχερή αναγνώριση των τρωτών του σημείων μέσα από την έκθεση αξιολόγησης που έχει τη δυνατότητα να παράγει και η οποία συνοδεύεται από υψηλού επιπέδου συστάσεις για βελτίωση των επιδόσεων στα κριτήρια ESG για χρήση τόσο από το ΤΑΙΠΕΔ, αλλά και από άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Η χρήση του ESG Rating tool θα μπορούσε να επεκταθεί σε εθνικό επίπεδοπαρέχοντας τη δυνατότητα σύνταξης ενός εθνικού οδικού χάρτη για τη μετάβαση των λιμένων της χώρας στην αειφορία που θα καθιστούσε ευχερέστερη την αναγνώριση των δράσεων που πρέπει να αναληφθούν για βελτίωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών τους χαρακτηριστικών.
Η ενσωμάτωση της αειφορίας στην ανάπτυξη και λειτουργία τους ενισχύει την “κοινωνική άδεια λειτουργίας τους” και αυξάνει την οικονομική και περιβαλλοντική τους ανταγωνιστικότητα, η οποία αναμένεται να είναι το κλειδί της “Γαλάζιας Ανάπτυξης” της Ελλάδας.
Για τα λιμάνια έχουν αναπτυχθεί εξειδικευμένοι δείκτες πέρα από τους βασικούς δείκτες του tool, ενώ αξίζει επιπλέον να σημειωθεί ότι η ομάδα αειφορίας του ΤΑΙΠΕΔ έχει πρόσφατα αναπτύξει ένα σύστημα αξιολόγησης της ετοιμότητας των λιμένων να υιοθετήσουν καινοτόμες τεχνολογίες κλίματος».
Στο πλαίσιο της στήριξης από την πλευρά του ΤΑΙΠΕΔ της εθνικής προσπάθειας για επίτευξη των στόχων που έχει θέσει για βιώσιµη ανάπτυξη µε ορόσηµα το 2030 και το 2050, υπάρχουν κάποιες πρόσφατες εξελίξεις;
«Μία πολύ σημαντική πρόσφατη εξέλιξη είναι ότι στο επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αξιοποίησης του ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο εγκρίθηκε από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) στις 13/5/2021, συμπεριλαμβάνονται για πρώτη φορά κατευθύνσεις για τη διάχυση των αρχών της Αειφορίας και την υιοθέτηση κριτηρίων ESG κατά τη λειτουργία του ΤΑΙΠΕΔ, που αφορούν ενδεικτικά τους ακόλουθους τομείς:
Τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων (RfPs) για πρόσληψη Τεχνικών Συμβούλων (π.χ. συστάσεις για εμπειρία μελών ομάδας έργου σε θέματα αειφορίας)
Τις Συμβάσεις Παραχώρησης (π.χ. όροι εφαρμογής αρχών εξοικονόμησης ενέργειας, κυκλικής οικονομίας και βιοκλιματικού σχεδιασμού κατά τον σχεδιασμό και υλοποίηση των έργων)
Τα Στρατηγικά Σχέδια και τις Περιβαλλοντικές Μελέτες (π.χ. αντιστοίχισή τους με τους Παγκόσμιους Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ην. Εθνών – SDGs). Ειδικά στην περίπτωση των μεγάλων δημόσιων ακινήτων, το ΤΑΙΠΕΔ προχωρά σε κατάρτιση ειδικών σχεδίων για τη χωρική ανάπτυξή τους (ΕΣΧΑΔΑ), που αποσκοπούν στον έλεγχο της έντασης κάθε χρήσης. Μέσω της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης των ΕΣΧΑΔΑ, υιοθετούνται οι πλέον περιβαλλοντικά φιλικές επιλογές, ενώ παράλληλα γίνεται εκτίμηση και των κοινωνικών ζητημάτων μέσω δημόσιας διαβούλευσης για την επιλογή της πιο αειφόρου πρότασης.
Την ωρίμανση των περιουσιακών στοιχείων του χαρτοφυλακίου βάσει των αναγκών κάθε έργου (π.χ. εκπόνηση απαραίτητων μελετών για διερεύνηση σημαντικών παραμέτρων που σχετίζονται με την αειφορία)».
Με ποιους φορείς αναπτύσσετε συνεργασίες για να αναβαθµίσετε τη δραστηριότητα του Ταµείου σε ό,τι αφορά τη βιώσιµη ανάπτυξη;
«”Το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του”, όπως διατύπωσε ο Αριστοτέλης στα “Πολιτικά” του. Μέσα από αρμονικές συνεργασίες μπορούν να δημιουργηθούν πολλαπλασιαστικά οφέλη και να ενδυναμωθούν οι προσπάθειες επίτευξης οποιουδήποτε στόχου. Αντίστοιχα, και η επίτευξη της ατζέντας για τη βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει συνεργασίες και συλλογική δράση μεταξύ των κυβερνήσεων, του ιδιωτικού τομέα, της ακαδημαϊκής κοινότητας, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών. Η συνεργασία αποτελεί άλλωστε ξεχωριστό στόχο στην Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών και συγκεκριμένα τον Στόχο 17, χωρίς τον οποίο δεν μπορεί να επιτευχθεί κανείς από τους υπόλοιπους.
Το ΤΑΙΠΕΔ εργάζεται μεθοδικά και δημιουργικά για την καλλιέργεια συνθηκών που θα υποστηρίξουν στρατηγικές και στέρεες συνεργασίες με άλλους εταίρους που έχουν τη θέληση και την ικανότητα να δουλέψουν μαζί προς ένα κοινό όραμα, αυτό της προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην προώθηση της πράσινης καινοτομίας και νέων τεχνολογικών λύσεων που αποτελούν κρίσιμους παράγοντες επίτευξης της προσαρμογής μας στην κλιματική αλλαγή αλλά και στον μετριασμό των επιπτώσεών της.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΤΑΙΠΕΔ συνεργάζεται με:
Το ελληνικό δίκτυο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Γνώσης και Καινοτομίας για το Κλίμα (EIT Climate-KIC HUB Greece) και το ελληνικό Δίκτυο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (SDSN Greece) στο πλαίσιο των ακόλουθων προγραμμάτων:
Deep Demonstrations for Zero-Net Emissions in Maritime Hubs” για το λιμάνι του Πειραιά, το οποίο αποσκοπεί στη διαμόρφωση καινοτόμων λύσεων για τη μετάβαση του λιμένα στην αειφορία.
Climathons” σε 4 πόλεις της Ελλάδας, με στόχο την ενίσχυση των προσπαθειών πόλεων και πολιτών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Pioneers into Practice”, που είναι πρόγραμμα κινητικότητας και συνεργασίας σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής, προσφέροντας ευκαιρίες δικτύωσης και συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Βιώσιμη Ναυτιλία και Βιώσιμα Λιμάνια”, φέρνοντας στο ίδιο τραπέζι μεταξύ άλλων και διοικήσεις των λιμένων του χαρτοφυλακίου, ενισχύοντας έτσι τον διάλογο που ήδη έχει αναπτύξει μαζί τους το Ταμείο γύρω από θέματα βιώσιμης ανάπτυξης.
Είναι πεποίθηση του Ταμείου ότι η τεχνολογία και η πράσινη καινοτομία μπορούν να αποτελέσουν πηγή δημιουργίας αξίας τόσο για τις εταιρείες του χαρτοφυλακίου όσο και για την τοπική κοινωνία των γύρω περιοχών στις οποίες δραστηριοποιούνται οι εταιρείες αυτές. Το ΤΑΙΠΕΔ θέλει να προωθήσει τέτοιες καινοτόμες πράσινες τεχνολογίες που θα λειτουργήσουν ως προπομποί και θα δώσουν την απαραίτητη δυναμική για την ευρύτερη εφαρμογή τους αλλά και τη διαμόρφωση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, όπου αυτό απαιτείται».
Πρόσφατα τροποποιήθηκε ο ιδρυτικός νόµος του ΤΑΙΠΕΔ, µε πρόβλεψη για την ενσωµάτωση των αρχών της αειφορίας. Ποιες είναι οι σηµαντικότερες αλλαγές και τι συνεπάγονται αυτές για τον τρόπο λειτουργίας του Ταµείου;
«Σύμφωνα με την πρόσφατη τροποποίηση του ιδρυτικού νόμου του ΤΑΙΠΕΔ, ο σκοπός του Ταμείου διευρύνεται προκειμένου να “φιλοξενήσει” μία Μονάδα Ωρίμανσης Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, με αντικείμενο την προετοιμασία και ωρίμανση έργων που εντάσσονται στο “Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας”. Αυτό θα συμβάλει στην επιτάχυνση της ωρίμανσης έργων στρατηγικής σημασίας και της ταχύτερης απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προσφέροντας μία μοναδικήευκαιρία για δομικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα. Διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες, η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μπορεί να αλλάξει την πορεία της χώρας, μετασχηματίζοντας την οικονομία και ενισχύοντας την πράσινη και ψηφιακή της μετάβαση ώστε να καταστεί πιο δίκαιη, βιώσιμη και ανθεκτική για το μέλλον.
Μία σπουδαία αλλαγή στον νόμο του ΤΑΙΠΕΔ που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η ρητή αναφορά πλέον ότι “κατά την επιδίωξη του σκοπού του Ταμείου, λαμβάνεται μέριμνα για τη συμβολή του στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των 17 Παγκόσμιων Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (SDGs)”. Αυτό σημαίνει ότι μεταβαίνουμε σε μία νέα εποχή στο Ταμείο, στην οποία ο πυλώνας της αειφορίας αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και οιπρωτοβουλίες ενσωμάτωσης των αρχών της θωρακίζονται νομικά, ενώ καλύπτουν οριζόντια όλες τις δραστηριότητες του Ταμείου (Μονάδα Ωρίμανσης Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας και Πρόγραμμα Αξιοποίησης ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου)».
Το όραμα για τα ελληνικά λιμάνια
Μπορεί η Ελλάδα, λόγω και της ισχυρής της δύναµης που διαθέτει στη ναυτιλία, να πρωταγωνιστήσει στο νέο περιβάλλον προτείνοντας εργαλεία και καινοτοµίες που θα της προσδώσουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα στην αναδυόµενη γαλάζια οικονοµία;
«Η Ελλάδα, με τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της που την καθιστούν την πλέον πολυπληθή λιμενική περιφέρεια της Ευρώπης, διαθέτοντας έναν από τους μεγαλύτερους στόλους παγκοσμίως αλλά και εκμεταλλευόμενη τη γεωστρατηγική της θέση, θα μπορούσε να αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε θέματα που σχετίζονται με την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στη λιμενική βιομηχανία. Μία πολύ σημαντική και πρωτοποριακή πρωτοβουλία που θα μπορούσε να αναλάβει η Ελλάδα θα ήταν η ανάπτυξη ενός συστήματος συγκριτικής αξιολόγησης της επίδοσης των λιμένων σε θέματα ESG, που από τη μέχρι τώρα έρευνα της ομάδας αειφορίας του ΤΑΙΠΕΔ δεν υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τη βάση για αυτό το σύστημα θα μπορούσε να αποτελέσει το ESG Rating tool του ΤΑΙΠΕΔ και το όραμα αυτό έχει ήδη επικοινωνηθεί σε κυβερνητικούς φορείς με μεγάλη ανταπόκριση».
Το παράδειγμα στην ενέργεια
Χρειάζεται σε κάποιες περιπτώσεις να διερευνήσετε επιπλέον κριτήρια; Θα µπορούσατε να µας αναφέρετε κάποιο παράδειγµα από τον τοµέα της ενέργειας, µιας και η ενεργειακή µετάβαση αποτελεί τη ναυαρχίδα, όπως φαίνεται, του εθνικού σχεδίου για τη µετάβαση στο νέο µοντέλο οικονοµίας;
«Κάθε περιουσιακό στοιχείο του χαρτοφυλακίου μελετάται ad-hoc και προσδιορίζονται οι δικές του ανάγκες για περαιτέρω διερεύνηση θεμάτων που σχετίζονται με την αειφορία. Από το ενεργειακό χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ θα χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα το έργο που αφορά τη μετατροπή του σχεδόν εξαντληθέντος κοιτάσματος φυσικού αερίου “Νότια Καβάλα” σε υπόγεια αποθήκη. Πρόκειται για ένα έργο στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, μιας και αποτελεί μία ενεργειακή υποδομή που θα συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ελλάδας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των Έργων Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI).
Κατά την ωρίμανση του εν λόγω περιουσιακού στοιχείου και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητές του ως προς τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και περιορισμούς, μιας και είναι η πρώτη υποθαλάσσια αποθήκη φυσικού αερίου που θα υλοποιηθεί στην Ελλάδα, κρίθηκε σκόπιμο να εκπονηθεί μία μελέτη “οδικού χάρτη” για τον προσδιορισμό της σειράς των απαιτούμενων ενεργειών και των απαραίτητων μελετών (βασικών και υποστηρικτικών) που θα απαιτηθεί να εκπονηθούν προς τον σκοπό της τελικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης του έργου. Επιπλέον, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο αποτελεί ένα μεταβατικό καύσιμο στον δρόμο προς την πλήρη απανθρακοποίηση του ενεργειακού μας μίγματος, εκπονήθηκε μία τεχνική μελέτη αξιολόγησης της δυνατότητας μελλοντικής μετατροπής της υπόγειας αποθήκης σε αποθήκη υδρογόνου, καθώς επίσης υπολογίστηκε και η υπολειμματική αξία της μελλοντικής αυτής χρήσης».
Για να παρέχουμε την καλύτερη εμπειρία, χρησιμοποιούμε τεχνολογίες όπως cookies για την αποθήκευση ή/και την πρόσβαση σε πληροφορίες συσκευών. Η συγκατάθεση για τις εν λόγω τεχνολογίες θα μας επιτρέψει να επεξεργαστούμε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως συμπεριφορά περιήγησης ή μοναδικά αναγνωριστικά σε αυτόν τον ιστότοπο. Η μη συγκατάθεση ή η ανάκληση της συγκατάθεσης, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ορισμένες λειτουργίες και δυνατότητες.
Λειτουργικά
Πάντα ενεργό
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση είναι απολύτως απαραίτητη για τον νόμιμο σκοπό της δυνατότητας χρήσης συγκεκριμένης υπηρεσίας που ζητείται ρητά από τον συνδρομητή ή τον χρήστη ή με αποκλειστικό σκοπό τη μετάδοση επικοινωνίας μέσω δικτύου ηλεκτρονικών επικοινωνιών.
Προτιμήσεις
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση είναι απαραίτητη για τον νόμιμο σκοπό της αποθήκευσης προτιμήσεων που δεν ζητούνται από τον συνδρομητή ή τον χρήστη.
Στατιστικά
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για στατιστικούς σκοπούς.Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για ανώνυμους στατιστικούς σκοπούς. Χωρίς κλήτευση, η εθελοντική συμμόρφωση εκ μέρους του Παρόχου Υπηρεσιών Διαδικτύου ή πρόσθετες καταγραφές από τρίτο μέρος, οι πληροφορίες που αποθηκεύονται ή ανακτώνται για το σκοπό αυτό από μόνες τους δεν μπορούν συνήθως να χρησιμοποιηθούν για την αναγνώρισή σας.
Εμπορικής Προώθησης
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση απαιτείται για τη δημιουργία προφίλ χρηστών, για την αποστολή διαφημίσεων ή για την καταγραφή του χρήστη σε έναν ιστότοπο ή σε διάφορους ιστότοπους για παρόμοιους σκοπούς εμπορικής προώθησης.
