BOUSSIAS: Συνέντευξη με τον Ηλία Ιακωβίδη, Σύμβουλο σε θέματα «Πράσινου Ψηφιακού Μετασχηματισμού» στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πολλά επιχειρηματικά μοντέλα θα αλλάξουν στην πορεία προς την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική ευημερία, το σημερινό σχίσμα που υπάρχει πρέπει να γεφυρωθεί, ενώ ψηφιακό διαβατήριο θα αποκτήσουν κάποια προϊόντα, στο όνομα της κυκλικής οικονομίας, με τελικό κερδισμένο τον πλανήτη κι εμάς, τους κατοίκους του.

Σύνδεση της πράσινης και ψηφιακής πολιτικής – η δημιουργία της πρώτης ομάδας…
Είχα φτιάξει αρχικά μια ομάδα, με συναδέλφους από τις Γενικές Διευθύνσεις Περιβάλλοντος και Κλιματικής Δράσης, και πιέζαμε να συνδέσουμε την πράσινη και την ψηφιακή ατζέντα. Στην Πράσινη Συμφωνία το ‘19 μπήκαν οι πρώτες γενικές αναφορές, αλλά όχι στόχοι με δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα. Λίγους μήνες αργότερα, βγήκε το Digital Strategy – όπου θέσαμε στόχους τα Data Centers στην Ευρώπη να γίνουν κλιματικά ουδέτερα ως το 2030 και να προτείνουμε ως το 2022 νέα μέτρα για τις ηλεκτρονικές συσκευές (π.χ. κινητά, φορητοί υπολογιστές) ώστε να είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον. Επίσης, προτάθηκε να δώσουν οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών στους καταναλωτές πληροφορίες για το αποτύπωμα της χρήσης των υπηρεσιών τους, π.χ. όταν κάνουν streaming ή βλέπουν video στο κινητό τους.

…και η μετεξέλιξή της ως σήμερα
Σήμερα, έχω διευρύνει αυτή την πολυσυλλεκτική ομάδα – πάνω από 30 άτομα, σε πολλές γενικές διευθύνσεις. Αποστολή μας είναι ο πράσινος ψηφιακός μετασχηματισμός. Μια έννοια που δεν είναι ευρέως κατανοητή, όμως η Ελλάδα κι όλες οι χώρες της ΕΕ δεσμεύτηκαν να την υλοποιήσουν. Πώς θα χρησιμοποιηθούν λοιπόν τα €700 δις του Ταμείου Ανάκαμψης; Οι κυβερνήσεις έστειλαν τα σχέδιά τους – η Ελλάδα το έστειλε από τους πρώτους και εγκρίθηκε. Σ’ αυτά, ποσοστό 20% πρέπει να πάει στον ψηφιακό μετασχηματισμό και 37% στην πράσινη μετάβαση. Αυτό που παρατηρούμε, είναι ότι, όπου οι χώρες ζήτησαν το 27% των κονδυλίων για ψηφιακό μετασχηματισμό, οι προτάσεις για την πράσινη μετάβαση περιλαμβάνουν ελάχιστες αναφορές σε ψηφιακές λύσεις. Πώς θα μειώσουν τις εκπομπές ο αγροτικός τομέας, οι μεταφορές, η βιομηχανία, τα ενεργειακά δίκτυα, αν δεν χρησιμοποιήσουν έξυπνα την Πληροφορική; Τα δίκτυα ηλεκτρισμού χρειάζονται ακόμη περισσότερη ψηφιοποίηση για να μπορούν να λειτουργήσουν με ΑΠΕ. Oι μελέτες δείχνουν πως η πράσινη ψηφιοποίηση μπορεί να μειώσει τις συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 15-20% (ενώ το αποτύπωμα της Πληροφορικής είναι περίπου 3%), επομένως θα αναπτυχθεί η αγορά των πράσινων ψηφιακών καινοτομιών. Όμως, για να γίνει αυτό, ο ίδιος ο τομέας της Πληροφορικής πρέπει πρώτα να γίνει πιο βιώσιμος.

«Πράσινος» Ψηφιακός Συνασπισμός
Για την αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας, πρωτοστάτησα στη δημιουργία του European Green Digital Coalition, από 30 εταιρείες Πληροφορικής, οι οποίες δεσμεύτηκαν να γίνουν κλιματικά ουδέτερες πριν από το 2040 και να επενδύσουν στην ανάπτυξη νέων ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών φιλικότερων στο περιβάλλον. Ο στόχος των μελών αυτού του ‘Συνασπισμού’ είναι να δουλέψουν μαζί με πανεπιστήμια και ΜΚΟ για μια επιστημονικά τεκμηριωμένη μεθοδολογία που θα εκτιμά ποια ψηφιοποίηση έχει θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και τη βιωσιμότητα. Στη συνέχεια, μαζί με παράγοντες από τους τομείς Μεταφορών, Ενέργειας, Κατασκευών κλπ. θα αναπτυχθούν οδηγίες για την υλοποίηση του πράσινου ψηφιακού μετασχηματισμού σε ευρεία κλίμακα, ώστε να συμβάλει στην περιβαλλοντολογική, κοινωνική και οικονομική πρόοδο (βιώσιμη ευημερία). Αυτές οι οδηγίες θα δοθούν σε κυβερνήσεις, εταιρείες, χρηματοπιστωτικούς και άλλους φορείς σαν συμβουλευτικό υλικό.

Η Πληροφορική ακουμπάει τα πάντα και μπορεί να αλλάξει τα επιχειρησιακά μοντέλα– εκεί που πουλάμε προϊόντα τα οποία χρειάζονται πολλές πρώτες ύλες (quantity – driven profits), να περάσουμε σε υπηρεσίες που εξυπηρετούν με πολύ λιγότερα υλικά και φυσικούς πόρους. Τα νέα μοντέλα (π.χ. Product-as-a-Service) μπορούν και πρέπει να είναι κερδοφόρα. Αν δεν καταφέρουμε να κάνουμε τη βιωσιμότητα κερδοφόρα και τα πράσινα προϊόντα φτηνότερα, δεν θα προχωρήσουμε! Εξετάζουμε, λοιπόν, πώς να βοηθήσουμε τους τομείς της οικονομίας, ώστε να μειώσουν εκπομπές και ρύπους κατά 55 % ως το 2030 και εντελώς ως το 2050, πχ. στον αγροτικό τομέα, πρέπει να περάσουμε στη γεωργία και αγρο-οικολογία ακριβείας!

Στόχος δεν είναι να γίνουν οι αγρότες καταναλωτές συσκευών, αλλά να συνεργαστούν με τις εταιρείες του αγροτικού τομέα κι αυτές με εταιρείες Πληροφορικής στη δημιουργία νέων υπηρεσιών, π.χ. αντί να πουλάνε φυτοφάρμακα και λιπάσματα, να πουλάνε υπηρεσίες προστασίας καλλιέργειας με αντίτιμο / στρέμμα. Η υπηρεσία θα κανονίσει, σε συνεργασία με τους αγρότες, τις τεχνολογίες που χρειάζονται στο χωράφι (π.χ. αισθητήρες, drones) με στόχο μειωμένα έξοδα και καλύτερο εισόδημα για τους ίδιους, αλλά και βέλτιστη χρήση των αγροτικών προϊόντων.

Όμως, ποιος θα έχει την ιδιοκτησία αυτών των δεδομένων (data ownership and portability); Εκεί δουλεύουμε, επίσης. Πρέπει να υπάρχει δίκαιη διαχείρισή τους και στον αγροτικό τομέα, χωρίς πλατφόρμες – μονοπώλια. Θέλουμε καλύτερη παραγωγή, ποιοτικότερα προϊόντα, λιγότερο φυτοφάρμακο, άρα και λιγότερο CO2 για την παραγωγή του. Να στηρίξουμε έναν βιώσιμο αγροτικό τομέα χωρίς να τον οδηγούμε αναγκαστικά στους δρόμους της βιομηχανικής γεωργίας. Ένα καλό παράδειγμα προγράμματος γεωργίας ακριβείας, είναι αυτό του κολεγίου Perrotis της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Η οικολογική σχεδίαση
Κάτι που λίγοι συνειδητοποιούν, είναι ότι το «πρασίνισμα» της Πληροφορικής περιλαμβάνει κυρίως τα υλικά που χρησιμοποιούνται κι όχι μόνο την κατανάλωσης ενέργειας. Για παράδειγμα, στο αποτύπωμα ενός κινητού, το 85% των εκπομπών, ανάγεται στην κατασκευή και τη μεταφορά του!
Η κατανάλωση / ανανέωση των κινητών που, στην Ευρώπη, είναι λιγότερο από 24 μήνες, είναι φοβερό πρόβλημα! Πρέπει να μειώσουμε τα ηλεκτρονικά απόβλητα, που είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη κατηγορία αποβλήτων. Αν ο καθένας μας στην ΕΕ κρατούσε το κινητό του ένα χρόνο περισσότερο από τώρα ως το 2030, αυτό θα αντιστοιχούσε σε εκπομπές 1 εκ. αυτοκινήτων! Δουλεύουμε σε μια νομοθετική πρόταση που θα θέσει κριτήρια βελτιωμένης βιωσιμότητας για τα κινητά και θα έχει παγκόσμιες επιπτώσεις.
Αυτή, βεβαίως, πρέπει να συνδυαστεί με δράσεις επιμόρφωσης και ανάπτυξης κινήτρων στους καταναλωτές, για να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τις συσκευές με καλύτερη αντοχή, δυνατότητα επισκευής και ενημέρωσης λογισμικού.

Αν δεν το μετρήσεις, δεν θα το βελτιώσεις
Θέλουμε, επίσης, να βρούμε πώς θα μετράμε τις επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στο περιβάλλον. Συνεργαζόμαστε με όλους, για να καταλάβουμε πού προσφέρει η συγκεκριμένη ψηφιακή λύση στη βιωσιμότητα και πού όχι – δεν είναι όλες οι ψηφιοποιήσεις ίδιες!
Με βάση τις μετρήσεις, θα γραφτούν οι οδηγίες υλοποίησης που αναφέραμε, αφήνοντας υπουργεία, τοπικούς φορείς και επιχειρήσεις να καινοτομήσουν στην υλοποίηση.
Ως το τέλος του ’22 θα ξέρουμε ποιες ψηφιακές λύσεις είναι πιο πράσινες και θα προτείνουμε οδηγίες (guidelines)… Υπάρχει τρόπος!

Solutionists vs. Pollutionists
Ως αποτελέσματα της εγρήγορσης για την υλοποίηση των νόμων και στόχων σχετικά με το κλίμα, όλοι ψάχνονται πώς θα τα καταφέρουν. Για όσους ασχολούνται με την Πληροφορική είναι ξεκάθαρο πως η ψηφιοποίηση είναι μια λύση (Solution) για να επιτευχθεί η πράσινη μετάβαση.
Από την άλλη, πολλοί περιβαλλοντολόγοι φοβούνται ότι η Πληροφορική είναι περισσότερο μια πρόσθετη μόλυνση (Pollution). Γι’ αυτούς, Πληροφορική είναι απλώς μια βάση με εργαλεία ανάλυσης δεδομένων. Όλα τα άλλα, δεν τα καταλαβαίνουν ιδιαίτερα. Τους λέω «μην χρησιμοποιείτε την Πληροφορική μόνο για να κατανοείτε το πρόβλημα, αλλά επίσης σαν εργαλείο δράσης, για να το αντιμετωπίσετε».
Από τη μια οι solutionists κι από την άλλη οι pollutionists. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει ένα σχίσμα στην κοινωνία: πολλοί, συναισθηματικά φορτισμένοι, υποστηρίζουν ότι η Πληροφορική είναι κακή σε θέματα περιβάλλοντος και ηθικής, μοχλός ανισοτήτων, κλπ. Η άλλη πλευρά επιμένει ότι χωρίς Πληροφορική δεν προχωράμε, οι όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις απλώς βάζουν προσκόμματα στην καινοτομία κι ότι παίζεται πλέον η επιβίωση και ευημερία της Ευρώπης. Υπάρχει ένα μεγάλο κενό, το οποίο προσπαθώ να γεφυρώσω με επιστημονικά τεκμηριωμένη και ταυτόχρονα πολιτική προσέγγιση.

Η επαναστατική χαρτογράφηση της οικονομίας
Τον τελευταίο χρόνο δουλεύω πάνω σε μια νέα ιδέα, το ψηφιακό διαβατήριο για προϊόντα που έχουν μεγάλο αποτύπωμα.
Είναι μια προσπάθεια χαρτογράφησης της οικονομίας, ως εργαλείο για τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία! Συζητάμε για δυνατότητες συλλογής και κοινής χρήσης δεδομένων, όπως πχ. τι υλικά περιέχει ένα προϊόν και πόσα από αυτά είναι ανακυκλωμένα ή τοξικά, ποιο είναι το αποτύπωμα του άνθρακα, τα εγχειρίδια επισκευής, ανακαίνισης, αποσυναρμολόγησης και ανακύκλωσης, και σε τι κατάσταση βρίσκεται (πχ. μπαταρία ηλεκτρικού αυτοκινήτου).
Για σκέψου, αν ήταν γνωστό το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στα προϊόντα που αγοράζουμε, θα άλλαζαν άραγε οι προτιμήσεις των καταναλωτών;

Αντί επιλόγου
Δυο ημέρες μετά τη συνέντευξη, έφτασε στο mail μου ένα μήνυμα του Ηλία Ιακωβίδη με ένα motto, που θεωρώ ότι αποτελεί την άλλη όψη του πράσινου ψηφιακού μετασχηματισμού:
«Don’t ask only what digitalization can do for green transition, but also what green transition can do for ICT sector».
Η πράσινη μετάβαση είναι μια νέα ευκαιρία για καινούριες και καθαρές ψηφιακές λύσεις, για τις νεοφυείς εταιρείες στο χώρο του πράσινου ψηφιακού μετασχηματισμού στην Ευρώπη.

Ο Ηλίας Ιακωβίδης PhD, είναι Σύμβουλος σε θέματα «Πράσινου Ψηφιακού Μετασχηματισμού» στην DG CONNECT της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (όπου εργάζεται από το ’93), προωθώντας πανευρωπαϊκά μέτρα και πρωτοβουλίες με στόχο τη βελτίωση της απόδοσης ενέργειας και υλικών στις ΤΠΕ.
Εργάζεται, επίσης, για την ψηφιοποίηση της κυκλικής οικονομίας (με το digital product passport), ενώ έχει συντονίσει τη δημιουργία του European Green Digital Coalition με στόχο να ενισχύσει τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων προκειμένου να αναπτυχθούν συνεπείς και διαφανείς μέθοδοι για τον υπολογισμό του καθαρού αποτυπώματος των ψηφιακών λύσεων στο περιβάλλον και το κλίμα.
Πριν από το 2017 και για περισσότερα από 20 χρόνια, εργάστηκε στον χώρο της ψηφιακής υγείας και της χρήσης ΤΠΕ για ενεργό και υγιή Τρίτη ηλικία. Το ’12 διεύθυνε την συγγραφή της οδηγίας ‘Web Accessibility’ που διευκόλυνε την πρόσβαση των ΑΜΕΑ στις ιστοσελίδες των δημοσίων υπηρεσιών.