ΕΙΝΑΙ ΤΟ CARBON OFFSET ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ GREENWASHING;

Η αντιστάθμιση του άνθρακά (carbon offsetting) είναι ένα θέμα που συζητιέται εντόνως και αποτελεί αντικείμενο debates στις μέρες μας. Ενώ είναι πιθανό να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, μήπως τελικά το carbon offset είναι ένα είδος επίπλαστης οικολογικής συνείδησης (greenwashing);  

Η αντιστάθμιση άνθρακά (carbon offsetting) έχει αναδυθεί ως μία ιδέα που διχάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς ο κόσμος αναζητά ουσιαστικές λύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Από τη μία, οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι το carbon offsetting πληροί αυτή τη συνθήκη, ενώ οι επικριτές το θεωρούν ένα είδος greenwashing – το οποίο έχει ως απώτερο σκοπό να πείσει τους καταναλωτές ότι τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες μιας εταιρείας είναι περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα.

Τι είναι η αντιστάθμιση άνθρακα (carbon offsetting);

Το carbon offsetting είναι μία διαδικασία, μέσω της οποίας μία οντότητα (άτομο ή εταιρεία) “επανορθώνει” για τις εκπομπές της σε αέρια του θερμοκηπίου (greenhouse gas emissions GHG), επενδύοντας/πληρώνοντας για μία ισοδύναμη απομάκρυνση τέτοιων αερίων από την ατμόσφαιρα σε κάποιο άλλο μέρος. Αυτή η αντιστάθμιση (offset) λαμβάνει χώρα μέσω διαφόρων πρωτοβουλιών (initiatives), όπως η αναδάσωση, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), η συλλογή/καύση μεθανίου και η εξοικονόμηση ενέργειας.

Η συλλογιστική πίσω από αυτού του είδους τα έργα (schemes) είναι να κερδίσουν οι εταιρείες πιστώσεις άνθρακα (carbon credits), είτε μέσω αποφυγής της απελευθέρωσης αερίων, απομακρύνοντας υπάρχοντα αέρια του θερμοκηπίου (GHG) από την ατμόσφαιρα, είτε μέσω μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου (GHG emissions).

Το πρόβλημα με τα προγράμματα αντιστάθμισης άνθρακα (carbon offset)

Μία εξάρτηση σε carbon offset, χωρίς την απαραίτητη μείωση των εκπομπών μπορεί να αποβεί επιζήμια στις υποσχέσεις για μετάβαση σε net zero αποτύπωμα. Τα projects αντιστάθμισης άνθρακα (carbon offset programs) μπορούν να μειώσουν τον άνθρακα ή να αυξήσουν τα αποθέματα άνθρακα, υπό την προϋπόθεση ότι γίνονται με το σωστό τρόπο. Ωστόσο, αυτά τα projects τείνουν να είναι βραχυπρόθεσμες, stand-alone λύσεις, καθώς αποτυγχάνουν να ορίσουν και να αντιμετωπίσουν με τις κ αποφασιστικό τρόπο τις κύριες πηγές εκπομπών άνθρακα, όπως είναι η χρήση ορυκτών καυσίμων. Διεθνείς ΜΚΟ, όπως το Friends of the Earth, η Greenpeace και το World Wildlife Fund είναι μεταξύ εκείνων που έχουν ασκήσει έντονη κριτική σε προγράμματα carbon offsetting, υποστηρίζοντας ότι αυτά τα projects ενθαρρύνουν μία “κουλτούρα” επιμόλυνσης του κλίματος.

Στα προγράμματα αντιστάθμισης άνθρακα (carbon offset) που στηρίζονται στη χρήση γης στις αναπτυσσόμενες χώρες ελλοχεύει ο κίνδυνος μεταφοράς του φορτίου της μείωσης των αερίων από τις πλουσιότερες χώρες σε αυτές που ήδη επωμίζονται τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, η φύτευση δέντρων σε μεγάλη κλίμακα μπορεί να επιδεινώσει την υποβάθμιση του εδάφους ή να οδηγήσει σε κινδύνους που σχετίζονται με τη βιολογική ασφάλεια (biosecurity risks), όπως είναι οι αλυσιδωτές μολύνσεις, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τα περιβαλλοντικά οφέλη που όλοι θέλουμε και οραματιζόμαστε.

Πώς θα μπορούσε το carbon offset να θεωρηθεί ένα είδος greenwashing;

Το greenwashing συμβαίνει όταν η εταιρεία αποτυγχάνει να προτεραιοποιήσει τη μείωση των εκπομπών των αερίων που προέρχονται από την ίδια την εταιρεία (in-house emissions) ή όταν υπολογίζει εις διπλούν τις πιστώσεις άνθρακα (carbon credits) ή όταν επενδύουν σε μη έγκυρα/επαληθευμένα credits. Αυτές οι συμπεριφορές αποτελούν greenwashing, καθώς εξαπατούν το κοινό, κάνοντάς το να πιστεύει ότι οι εταιρεία αυτή υπηρετεί το σκοπό της μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου.

 Αναλυτικότερα:

1. Όταν η εταιρεία αποτυγχάνει να προτεραιοποιήσει τη μείωση των εκπομπών αερίων που προέρχονται από την ίδια την εταιρεία εσωτερικά (in-house emissions):  

Όταν μία εταιρεία δεν προτεραιοποιεί τη μείωση των εκπομπών των αερίων που προέρχονται από την ίδια εσωτερικά (in-house emissions), η ίδια η σημασία ενός προγράμματος για carbon offset είναι κάτι που τίθεται εύκολα υπό αμφισβήτηση. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί greenwashing, επειδή η εταιρεία αντισταθμίζει μόνον ένα μέρος των εκπομπών της. Επιπροσθέτως, αν λάβουμε υπόψη ότι ένα πρόγραμμα αντιστάθμισης άνθρακα είναι προσωρινό (not permanent), τότε “χάνει” εκ των πραγμάτων μέρος της σχετικότητάς του, καθώς το GHG που απομακρύνθηκε, απελευθερώνεται έπειτα στην ατμόσφαιρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι  οι περιπτώσεις προγραμμάτων αντιστάθμισης άνθρακα, μέσω έργων αναδάσωσης (afforestation), καθώς οι δράσεις συνεχόμενης και εκτεταμένης αποψίλωσης (deforestation) έχουν ως αντίθετα αποτέλεσμα.

2. Όταν γίνεται εις διπλούν υπολογισμός των πιστώσεων του άνθρακα (carbon credits):

Το greenwashing συμβαίνει όταν οι συναλλαγές (trading) για τη μείωση των εκπομπών υπολογίζονται εις διπλούν: μία φορά από την εταιρεία που υλοποιεί το πρόγραμμα αντιστάθμισης άνθρακα και μία επιπλέον φορά από τη χώρα στην οποία λαμβάνει χώρα η αντιστάθμιση άνθρακα (carbon offset) όταν αυτή κάνει το reporting της στη συνεισφορά που έχει σε διεθνές επίπεδο στους στόχους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που η ίδια έχει θέσει.  

3. Όταν μία εταιρεία επενδύει σε πρωτοβουλίες (initiatives) με μηδενική πρόσθετη αξία:

Προκειμένου να είναι αποτελεσματικά τα προγράμματα carbon offset, θα πρέπει να μην έχουν credits από projects μείωσης ή απομάκρυνσης εκπομπών οι οποίες θα είχαν συμβεί ούτως ή άλλως, ανεξαρτήτως της επένδυσης της εταιρείας. Όταν αυτό συμβαίνει, το πρόγραμμα δεν προσφέρει καμία πρόσθετη αξία στη μείωση των εκπομπών. Για παράδειγμα, το MIT Technology Review and το ProPublica αποκάλυψαν πως η ΜΚΟ The Massachusetts Audubon Society λάμβανε πιστώσεις άνθρακα (carbon credits) για τη συντήρηση δασών, τα οποία ωστόσο δεν ήταν ποτέ κοντά στον κίνδυνο να κοπούν. Όταν εταιρείες, όπως η Shell αγόρασαν αυτά τα credits ως μέρος του προγράμματός τους για αντιστάθμιση άνθρακα, απέτυχαν τελικώς να εξισορροπήσουν τις εκπομπές τους, λόγω αυτού του  κρίσιμου παράγοντα.

Λύσεις απέναντι στο greenwashing στα προγράμματα αντιστάθμισης άνθρακα (carbon offset programs):

Παρότι η αντιστάθμιση άνθρακα (carbon offsetting) μπορεί να είναι ωφέλιμη, η αδυναμία της έγκειται στα διάφορα επίπεδα του greenwashing που μπορεί να εντοπίζεται, ακυρώνοντας έτσι τη θετική της επίδραση. Προκειμένου να είναι σε θέση οι καταναλωτές να διαχωρίσουν την αντιστάθμιση άνθρακα (carbon offset) από το greenwashing, θα πρέπει:

• – να είναι επιφυλακτικοί με εταιρείες που δεσμεύονται στην υλοποίηση προγραμμάτων για carbon offset, χωρίς μία αντίστοιχη αποφυγή ή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που παράγουν οι ίδιες. Η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αποτελεί μόνιμη επιδίωξη και προτεραιότητα μιας εταιρείας, ανεξαρτήτως των carbon offsets.
• – να καθιστούν της εταιρείες υπόλογες για τα προγράμματα carbon offset που υλοποιούν. Οι καταναλωτές μπορούν είναι σε θέση να διατηρούν αυτό το αίσθημα της λογοδοσίας, μέσω της επαλήθευσης της πρόσθετης αξίας (additionality) και τα μονιμότητας (permanence) των προγραμμάτων για carbon offset.
• – να παρακολουθούν άλλα επιπρόσθετα κρίσιμα κριτήρια σε ένα πρόγραμμα για carbon offset, όπως η διαφάνεια και η τήρηση ενός σαφώς καθορισμένου πρωτοκόλλου και πλαισίου.
• – να είναι παρατηρητικοί με εταιρείες που χρησιμοποιούν αόριστη γλώσσα και δεσμεύσεις. Για παράδειγμα, μία διαφήμιση της Ryanair απαγορεύθηκε το 2020, επειδή ισχυριζόταν ότι είναι η Νο. 1 αεροπορική εταιρεία της Ευρώπης με τις χαμηλότερες εκπομπές, χωρίς όμως να καταθέτει τεκμηριωμένα στοιχεία.

Πηγή άρθρου και εικόνας: EARTH • ORG: https://earth.org/is-carbon-offset-a-form-of-greenwashing/