Έρευνα KPMG: Με εμπόδια οι επιστροφές έμμεσων φόρων στις επιχειρήσεις

Στην Ελλάδα, οι επιστροφές Φ.Π.Α. προς αλλοδαπές επιχειρήσεις χωρίς μόνιμη εγκατάσταση γίνονται με αρκετά ικανοποιητικούς ρυθμούς, ειδικά όταν αφορούν επιχειρήσεις με έδρα σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), καθώς για τις επιχειρήσεις αυτές η κοινοτική νομοθεσία προβλέπει ένα πολύ συγκεκριμένο και ευνοϊκό πλαίσιο επιστροφών.  Ωστόσο, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ε.Ε., η Ελλάδα πραγματοποιεί παρόμοιες επιστροφές σε μη κοινοτικές επιχειρήσεις μόνο εφόσον είναι εγκατεστημένες στην Ελβετία ή τη Νορβηγία, καθώς είναι οι μόνες χώρες με τις οποίες πληρείται ο όρος της αμοιβαιότητας.

*Σε ό,τι αφορά τις ημεδαπές επιχειρήσεις, σημαντική βελτίωση παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στους χρόνους επιστροφής του Φ.Π.Α., μετά και τις σχετικά πρόσφατες ρυθμίσεις στη σχετική νομοθεσία. Παρόλα αυτά, τα τελευταία στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων δείχνουν ότι το διάστημα αναμονής παραμένει μεγάλο, καθώς κατά μέσο όρο αγγίζει τους 10 μήνες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνει ακόμα και τη διετία.

Ωστόσο, οι παραπάνω καθυστερήσεις δεν συνιστούν ελληνική αποκλειστικότητα.  Σύμφωνα με την έρευνα «VAT/GST Refunds 2014», την οποία διεξήγαγε η KPMG σε 65 χώρες, παρόμοια προβλήματα παρουσιάζονται σε μεγάλο αριθμό χωρών. Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω έρευνα διεξήχθη με στόχο να καταγράψει δυσκολίες στις διαδικασίες επιστροφής Φ.Π.Α. και αντίστοιχων έμμεσων φόρων με βάση τις διεθνώς αποδεκτές αρχές της ουδετερότητας, της αποτελεσματικότητας, της απλότητας και της αποδοτικότητας. **

Αναλυτικότερα, τα σημαντικότερα ευρήματα της παραπάνω έρευνας συνοψίζονται ως εξής:

• 26 από τις 65 χώρες διεκπεραιώνουν αρκετά αποτελεσματικά επιστροφές Φ.Π.Α. και αντίστοιχων έμμεσων φόρων προς ημεδαπές επιχειρήσεις.  Ως αποτελεσματική διεκπεραίωση θεωρείται η ολοκλήρωση της επιστροφής εντός 56 ημερών (2,5 εργάσιμοι μήνες) από την ημερομηνία υποβολής της σχετικής αίτησης επιστροφής, χωρίς να απαιτείται προηγούμενος έλεγχος από τις αρμόδιες αρχές.  Στο υπόλοιπο 60% των επιχειρήσεων φαίνεται ότι οι αρχές της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας καταστρατηγούνται καθώς, όταν οι χώρες αυτές πραγματοποιούν επιστροφές, παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις και αυξημένα κόστη για τις επιχειρήσεις.

• 22 από τις 65 χώρες, εκ των οποίων οι περισσότερες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προβλέπουν διαδικασίες επιστροφής Φ.Π.Α. και αντίστοιχων έμμεσων φόρων για αλλοδαπές επιχειρήσεις χωρίς μόνιμη εγκατάσταση, χωρίς να απαιτούν από τις επιχειρήσεις αυτές να ορίσουν κάποιον εκπρόσωπο. Ωστόσο, το 20% των χωρών απαιτεί τον ορισμό εκπροσώπου για τη διεκπεραίωση τέτοιων επιστροφών, προκαλώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αύξηση των διαχειριστικών εξόδων, κάτι που είναι αντίθετο στις αρχές της αποτελεσματικότητας και της απλότητας.

• Το 15% των χωρών δεν προβαίνουν καθόλου σε επιστροφές προς ημεδαπές επιχειρήσεις, ή προβλέπουν τέτοιες επιστροφές σε περιορισμένες περιπτώσεις.  Με το αντίστοιχο ποσοστό για αλλοδαπές επιχειρήσεις χωρίς μόνιμη εγκατάσταση να ανέρχεται στο 29%, καταδεικνύονται διακρίσεις μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών επιχειρήσεων σε μεγάλο αριθμό χωρών, κάτι που αντίκειται στην αρχή της ουδετερότητας.

• Ως αναμενόμενη κρίνεται η διαπίστωση ότι οι περισσότερες δυσκολίες και καθυστερήσεις σε επιστροφές παρατηρούνται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα, καθώς και σε χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, οι οποίες τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν σημαντικές δημοσιονομικές προκλήσεις.

Συμπερασματικά, αποδεικνύεται ότι οι επιστροφές Φ.Π.Α. και αντίστοιχων έμμεσων φόρων παραμένουν περίπλοκες και χρονοβόρες στις περισσότερες χώρες.  Έτσι, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται παράλληλα και η ύπαρξη σημαντικών διακρίσεων μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών επιχειρήσεων, προκύπτει ότι ο τρόπος με τον οποίο πολλές χώρες αντιμετωπίζουν υποχρεώσεις τους απέναντι στις επιχειρήσεις υπονομεύει την επιχειρηματικότητα και την εξωστρέφεια και λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για την ίδια τους την οικονομική ανάπτυξη.

Όπως σχολιάζει η κ. Γεωργία Σταματέλου, Επικεφαλής του Φορολογικού Τμήματος της KPMG «από το 2012 η ελληνική νομοθεσία περιλαμβάνει διαδικασίες που προβλέπουν συντομότερους χρόνους επιστροφής των φόρων και λιγότερους ελέγχους, και βλέπουμε στην πράξη ότι έχει σημειωθεί πρόοδος στο συγκεκριμένο τομέα.  Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμα περιθώριο για βελτίωση, καθώς στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον είναι σημαντικό τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους ξένους επενδυτές να μην λιμνάζουν οι επιστροφές φόρων στο ταμείο του Δημοσίου, στερώντας πόρους απαραίτητους για την ανάπτυξη».

*Η επιστροφή του Φ.Π.Α. σε επιχειρήσεις από χώρες εκτός της Ε.Ε συνδέεται με την προϋπόθεση ότι η χώρα εγκατάστασής τους παρέχει αντίστοιχο δικαίωμα επιστροφής σε ελληνικές επιχειρήσεις.

**Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), oι επιστροφές θα πρέπει να διενεργούνται με βάση ορισμένες θεμελιώδεις και διεθνώς αποδεκτές αρχές, όπως είναι η αρχή της ουδετερότητας, της αποτελεσματικότητας, της απλότητας και της αποδοτικότητας.  Θα πρέπει, δηλαδή, να διασφαλίζεται ίση μεταχείριση μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε παρεμφερείς τομείς υπό παρόμοιες συνθήκες (αρχή της ουδετερότητας), ενώ παράλληλα οι προβλεπόμενες διαδικασίες θα πρέπει να μην είναι χρονοβόρες (αρχή της αποτελεσματικότητας) και να μην απαιτούν προηγούμενο ορισμό εκπροσώπου (αρχή της απλότητας) ή τη διενέργεια εκτεταμένων ελέγχων (αρχή της αποδοτικότητας), καθώς έτσι δημιουργούνται αυξημένα διοικητικά κόστη για τις επιχειρήσεις.